پیشگیری از سرطان:سرطان پوست

پوست بزرگترین اندام بدن است و از بدن در برابر گرما، نور خورشید، صدمات، و عفونت‌هامحافظت می‌کند. همچنین پوست به کنترل درجه حرارت بدن و به ذخیره نمودن آب، چربیو ویتامین D کمک می‌کند. سرطان پوست از شایع‌ترین سرطان‌های انسان است. این سرطان انواع مختلفی دارد ولی بطور کلی سه نوع آن از بقیه شایع تر هستند: سرطان سلول پایه‌ای(BCC)، سرطان سلول سنگفرشی (SCC) و ملانوم.

انواع سرطان پوست:

1- سرطانسلول پایه‌ای: (Basal Cell Carcinoma) سرطان سلول پایه‌ای و یا BCCشایع‌ترین نوع سرطان پوستی است. این ضایعات معمولاً به شکل برجستگی‌هایپوستی قرمز و براق با حاشیه مروارید مانندی هستند که با گذر زمان خوب نمی‌شوند.این نوع سرطان پوست بیشتر در نواحی در معرض آفتاب مانند سر و گردن و گاهی اندام‌ها و تنه دیده می‌شود. BCC رشد بسیار کندی دارد و بهندرت اعضای دیگر را درگیر می‌کند، با این حال ممکن است با تهاجم موضعی به بافت‌های اطراف، سبب تخریب آنان شود. برای مثال ممکناست موجب شود که فرد قسمتی از بینی یا گوش خود را از دست بدهد. لذا تشخیص به موقع و درمان آن اهمیت دارد.

2- سرطانسلول‌هایسنگفرشی: ( Squamous Cell Carcinoma) سرطان سلو‌ل‌های سنگفرشی دومین نوع شایع سرطان‌های پوستی است و بیشتر در نواحی گوش‌ها، صورت، لب‌ها، بینی و دهان دیده می‌شود. این نوع سرطان پوست می‌تواند ریشه دوانده و اعضای دیگر را همدرگیر نماید. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

3- ملانومبدخیم:( Malignant Melanoma) ملانوم بدخیم و یا بطور خلاصه ملانوم، وخیم‌ترین نوع سرطان پوست است و می‌تواند در هرقسمتی از پوست بدن یا در نزدیکی یک خال پوستی ایجاد شود. این نوع سرطان پوست از سلول‌های رنگدانه‌ای تشکیل می‌شود و در نتیجهمعمولاً قهوه‌ای و یا مشکی رنگ است هرچند ممکن است به رنگ‌های دیگر نظیر قرمز یا سفید هم دیده شود. ملانوم می‌تواند به سرعت دربدن پخش شده و تقریبا هر عضوی از بدن را گرفتار نماید. جهت تشخیص به موقع این سرطان و جلوگیری از عواقب وخیم بعدی آن لازم است کهتمامی خال‌ها و نقاط تیره رنگ بدن ابتدا توسط خود فرد و در صورت نیاز توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند.

عوامل خطرزای سرطان پوست

برخی عوامل باعث افزایش احتمال بروز سرطان پوست می‌شوند که در اینجا بطور خلاصه به برخی از آنها اشاره می‌شود:

اشعه UV از خورشید، لامپ‌های خورشیدی یا دستگاه‌های مخصوص برنزه کردن ساطع می‌شود. هرچه پوست مدت زمان بیشتری در معرض این اشعه قرار گیرد، احتمال بروز سرطان در آن بیشتر می‌شود. بیشتر سرطان‌های پوست بعد از سن 50 سالگی اتفاق می‌افتند. پوست انسان از نظر مشخصات به 6 نوع تقسیم می‌شود. دسته اول کسانی هستند که دارای پوست بسیار روشن و رنگ پریده، چشمان آبی یا سبز، موهای قرمز و کک و مک‌هایفراوان هستند. پوست این افراد هیچ‌گاه برنزه نمی‌شود و آنها همیشه در مجاورت آفتاب دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. دسته دوم کسانی هستند کهپوست سیاه، چشمان قهوه‌ای یا مشکی و موهای مشکی دارند. این نوع پوست بسیار به ندرت ممکن است دچار آفتاب سوختگی شود. بقیه افراد بیناین دو دسته قرار می‌گیرند. اشعه UV بر روی تمام انواع پوست تأثیر می‌گذارد ولی افرادی که پوست روشن و ظریف دارند

یا پوست‌شان در آفتاب به راحتی می‌سوزد )دسته اول( در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که در مناطقی زندگی می‌کنند که شدتاشعه UV زیاد است ( مانند مناطقی از استرالیا و نیوزیلند) در معرض خطر بیشتر سرطان پوست هستند. یک اشتباه رایج این است که برخی مردمتصور می‌کنند اشعه UV فقط در هوای آفتابی وجود دارد. این تصور غلط است. اشعه UV حتی در هوای سرد و یا روزهای ابری نیز ساطع می‌شود ومی‌تواند خطرناک باشد. حفاظت از پوست در برابر اشعه ماورا بنفش می‌تواند تا حدی از میزان بروز سرطان پوست جلوگیری کند. رعایت نکات زیر در اینمورد مفید است:

• سعی کنید در معرض نور شدید آفتاب قرار نگیرید به خصوص از ساعت 10 صبح تا 4 عصر ( البته بازه زمانی یاد شده ممکن است در مناطق مختلف و در فصول مختلف سال متفاوت باشد لذا براساس شدت تابش زمان گفته شده تعیین میگردد). اما باید توجه کرد که به میزان مناسب نورملایم خورشید به بدن برسد چرا که در غیر این صورت، با افزایش احتمال کمبود ویتامین D، زمینه ایجاد برخی سرطان‌ها فراهم می‌شود.
• در صورتی که مجبورید در تماس طولانی مدت با تابش آفتاب باشید، از کرم ضدآفتاب، کلاه آفتاب‌گیر، عینک آفتابی و پوشش مناسب مثل لباسسفید، آستین دار و یقه بلند استفاده کنید.
• کسانی که دارای پوست حساس هستند باید در بیرون از منزل از پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، کلاه آفتابی، و عینک آفتابی استفاده کنند.لباس‌هایی که رنگ روشن دارند مناسب‌تر هستند.
• از عینک های آفتابی که میزان جذب اشعه فرابنفش (UV) آنها 99 تا 100 درصد است استفاده کنید.
• در صورت حضور زیر آفتاب از کرم یا لوسیون ضد آفتاب که از پوست در برابر تشعشع اشعه ماوراءبنفش محافظت می‌کند استفاده شود. با این حالاین کار احتمالا در جلوگیری از بروز ملانوم نقشی ندارد. در واقع هر فرد باید هر روز پیش از آنکه از منزل خارج شود از این کرم‌ها، بر روی تمامیسطوحی از پوست که در معرض تابش اشعه خورشید قرار دارد استفاده نماید. میزان محافظت این کرم‌ها با معیار SPF )عامل حفاظت در برابرخورشید( سنجیده می‌شود که بصورت یک عدد بیان می شود. هر چقدر این عدد بیشتر باشد، آن کرم یا لوسیون سبب حفاظت بیشتر پوستمی‌گردد. حداقل SPF مناسب 15 است، اما توصیه بیشتر متخصصان پوست این است که SPF باید بیشتر از30 باشد.
• در نزدیکی آب، برف و شن باید بیشتر احتیاط نمود زیرا آنها اشعه‌های مضر خورشید را باز می‌تابانند.
• اشعه فرابنفش خورشید، حتی در روزهای ابری نیز به سطح زمین می‌رسد. بنابراین توصیه می‌شود هر روز از کرم ضدآفتاب استفاده کرده و هر دوساعت یکبار، آن را تجدید کنید. همچنین بعد از شنا و تعرق زیاد نیز، استفاده مجدد از کرم ضد آفتاب لازم است.
• بعد از تماس با نور خورشید، دوش بگیرید و عرق موجود روی پوست، نمک، مواد شیمیایی و فرآورده‌های ضدآفتاب را از تن خود بشویید.
• اگر مرتب آرایش می‌‌کنید، از لوازم آرایشی بدون چربی استفاده کنید زیرا لوازم آرایش چرب، منافذ پوستی را می‌بندند. مواد آرایشی دارای SPF بههیچ عنوان جایگزین کرم‌های مخصوص ضدآفتاب نیستند.
• از برنزه شدن چه از طریق خوابیدن در برابر نور خورشید یا لامپ‌های فرا بنفش پرهیز کنید.
• انواع داروها می‌تواند پوست را نسبت به آفتاب حساس‌تر کند، از جمله: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند خانواده تتراسایکلین، ناپروکسن، داروهای ضدافسردگی، ضدپرفشاری خون، داروهای قلبی و دیابت. در صورت مصرف این داروها از پوست خود مراقبت بیشتری به عمل آورید.
• جای زخم قبلیوسوختگی بر روی پوست
• عفونت با انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی
• تماس طولانی با آرسنیک )اغلب در محیط کار(
• التهاب مزمن پوست یا زخم پوست
• بیماری‌هایی که پوست را نسبت به پرتو خورشید حساس می‌کنند مانند گزرودرما پیگمنتوزوم، آلبینیسم )زالی(
• سندروم خال سلول بازال

یک بیماری نادر که در آن بیماران مستعد به ابتلا به سرطان پوست و اختلالات عضلانی ا سکلتی هستند.

• پرتو درمانی(رادیوتراپی)

کسانی که تحت رادیوتراپی قرار گرفته‌اند در معرض ابتلا به سرطان پوست(اغلب چند دهه بعد از اتمام رادیوتراپی )هستند.

• تضعیف سیستم ایمنی(دفاعی) بدن بر اثر دارو و یا بیماری
• سابقة شخصی از یک یا چند نوع سرطان
• سابقه خانوادگی سرطان پوست
• کراتوز آفتابی (شاخی شدن پوست در اثر آفتاب)

ضایعات پوستی کوچکی هستند که پوسته‌ریزی داشته و در اثر تماس طولانی با نور خورشید(بیشتر در سر، گردن، دست‌ها) ا یجاد می‌شوند. ممکن است این ضایعات در نواحی دیگر بدن نیز ایجاد شوند. ممکن است این ضایعات پوستی اولین نشانه‌های سرطان

پوست باشند. این ضایعه معمولاً بعد از ۴۰ سالگی ظاهر می‌شود اما ممکن است در افراد جوان‌تر نیز بروز کند. افراد سفید پوست با موهای بور و چشمان روشن بیشتر در معرض خطر هستند. درمان زودرس ضایعات، برای جلوگیری از تبدیل آ نها به سرطان سلول سنگفرشی پوست،توصیه می‌شود.

• بیماری بوون (Bowen)

نوعی از دلمه‌های پوسته‌دار یا ضخیمی است که بر روی پوست تشکیل می‌شود که ممکن است به سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شود.

• شاخک پوستی

این ضایعه پوستی به شکل یک برآمدگی مخروطی شکل دارای پایه قرمز است که در سطح پوست رشد می‌کند. این ضایعه از کراتین (ماده تشکیل دهنده ناخن )تشکیل شده است. شکل و اندازه این ضایعات بسیار متفاوت است اما بیشتر آنها چند میلیمتر هستند. این ضایعه کراتوزآفتابی بیماری بوون (Bowen) شاخک پوستی معمولاً در سفید پوستان مسنی که سابقه مواجهه زیاد با آفتاب را دارند دیده می‌شود. ممکناست سرطان سلول سنگفرشی پوست در پایه این ضایعات ایجاد شود.

• التهاب لب ناشی ازآفتاب (لب کشاورزان)

التهاب لب ناشی از آفتاب ( Actinic Cheilitis ) که با کراتوز آفتابی مرتبط است، بیماری پیش سرطانی است که معمولاً در لب پایینی به وجودمی‌آید. اگر این بیماری درمان نشود، امکان دارد به صورت سرطان مهاجم سلول سنگفرشی درآید.

خال چه زمانی مشکل ساز می‌شود؟

تقریبا تمامی انسان‌ها روی پوست بدن خود خال یا نقاط تیره رنگ دارند. بیشتر این خال‌ها در طی زندگی فرد، به شکلی عادی باقی مانده و روند تکاملی طبیعی خود را طی می‌کنند. این روند تکاملی شامل برجسته شدن و کمرنگ شدن خال به مرور زمان است. معمولا سطح خال صاف است.

خا ل‌های طبیعی گرد یا بیضی شکل بوده و از پاک کن کوچکی که روی مداد قرار دارد بزر گتر نیستند. اگر یک خال تغییرات غیرعادی داشته باشد، بایدحتماً از نظر احتمال ایجاد شدن ملانوم بدخیم دقیقاً بررسی شود. اکثر خال‌ها در جوانی یا اوائل بزرگسالی به وجود می‌آیند. به وجود آمدن خال دربزرگسالی غیرعادی است. یک دسته از خال ها اصطلاحا غیرمعمول )آتیپیک) نامیده می‌شوند. خال‌های آتیپیک سرطانی نیستند، اما امکان داردسرطانی بشوند.

خال‌های آتیپیک بزرگتر هستند، شکل نامنظم‌تری دارند، حاشیه‌های شکاف‌دار یا به‌تدریج محو شونده‌ای دارند، امکان دارد مسطح یا برجسته بوده یاسطح آنها صاف یا زبر باشد و معمولا دارای چند رنگ هستند از جمله صورتی، قرمز، برنزی و قهوه‌ای.

مهمترین تغییراتی که می‌تواند نشانه سرطانی شدن یک خال باشد بصورت ABCDE بیان می‌شود که در اینجا بطور خلاصه به ذکر آنها می پردازیم:

عدم تقارن: (A=Asymmetry) بیشتر خال‌ها حاشیه قرینه وگرد دارند. منظور از عدم تقارن این است که نصف خال با نصف دیگر آن مطابقت نداشتهباشد )خال‌های طبیعی متقارن هستند(. اگر یک خال متقارن بودنش را از دست بدهد و دو نیمه آن از نظر رنگ و طرح و ضخامت متفاوت باشند، حتماًباید بررسی شود.

حاشیه نامنظم: ( irregularity B= Border) اگر مرز یا لبه‌های خال ناهموار یا ناصاف، نامشخص یا محو، یا نامنظم باشد به شکلی که نتواناین حاشیه را بطور مشخص تعیین کرد، باید معاینات تخصصی بیشتری انجام شود.

رنگ: (C= Color) خال‌های نرمال معمولا دارای یک رنگ واحد )معمولا قهوه‌ای( هستند. این رنگ قهوه‌ای می‌تواند شامل طیفی از رنگ‌هایقهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره باشد. خال‌ها با گذر زمان معمولا روشن‌تر می‌شوند. اگر خالی تیره‌تر شد و به سیاهی زد و یا قسمت‌هایمختلف آن تیره و روشن شد، یا رنگ‌های مختلف آبی و قرمز و...در آن مشاهده شد، می‌تواند نشانه بدخیم شدن آن باشد که نیازمند بررسیبیشتر است.

اندازه: (D= Diameter) خال های خوش خیم معمولا کوچک تر از 6 میلی متر هستند. اگر قطر خال بزرگتر از قطر پاک‌کن کوچکی باشد که رویمداد قرار دارد، مشکوک به حساب می‌آید.

تحول و تغییر شکل: (E= Evolving) اگر خالی در حال تحول باشد، یعنی کوچک‌تر یا بزرگتر شده یا رنگش تغییر نماید یا خارش یا خونریزی آنشروع شود، باید تحت بررسی بیشتر قرار گیرد. اگر بخشی از خال بالاتر از بقیه به نظر آید یا بالاتر از سطح پوست قرار گرفته باشد، بایدبررسی شود. ضایعات ملانومی اغلب بزرگ تر می‌شوند یا ارتفاع آنها به سرعت تغییر می‌کند.

نکته مهم: اگر فکر می‌کنید در معرض خطر سرطان پوست هستید، باید با پزشک در این مورد صحبت کنید؛ پزشک می‌تواند راه‌هایی را برای کاهش خطربه شما پیشنهاد کند.

راهنمایی‌هایی برای تشخیص زودرس سرطان پوست

پوست خود را به‌طور منظم معاینه کنید. بهتر است پوست خود را پس از دوش گرفتن و زمانی که مرطوب است چک کنید.

یکی از نقاط رایج تشکیل ملانوم در مردان قسمت پشت بدن، و در زنان قسمت پایینی ساق پا است. با این حال به این محل‌ها اکتفا نکنید. ماهی یکبار تمام بدن خود را برای یافتن خال یا لکه مشکوک از قسمت سر تا پایین پا بررسی کنید.

نواحی پنهان را باید بیشتر بررسی کرد:

• لای انگشتان دست و پا
• کشاله ران
• کف پاها
• پشت زانوها

پوست سر و گردن را باید برای یافتن خال وارسی نمود.

باید از یک آینه استفاده کرد یا از یکی از اعضای خانواده درخواست نمود که در وارسی این نواحی کمک کند.

مخصوصا باید درباره خالی که تازه ظاهر شده است بسیار مظنون بود.

می‌توانید از خال‌ها عکس بگیرید تا بتوانید متوجه تغییرات آنها در آینده شوید. اگر نوجوان هستید، باردار هستید یا حوالی یائسگی هستید توجه بیشتریبه خال‌ها و لکه‌ها داشته باشید چون در این زمان ها تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهند.

اگر خال یا لک‌های در بدن دیده شود که دارای یکی از ABCDE های ملانوم باشد، یاحساسیت غیرطبیعی نسبت به فشار یا لمس داشته، خارش کند،نشت کند، پوسته‌دار باشد، التیام نیابد یا ناحیه فراتر از خال به رنگ قرمز در آید یا متورم شود، باید بررسی شود.