● سندرم نفروتیک، یک اختلال کلیوی است که با افزایش خروج پروتئین از خون به ادرار (پروتئینوری)، ورم، کم خونی و کاهش سطح پروتئین‌های خونی مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند ناشی از اختلالات خودایمنی یا بیماری‌های مزمن کلیوی باشد. اما سؤال اینجاست که علائم این سندرم چیست و پزشک چطور می‌تواند آن را تشخیص بدهد؟ آیا سندرم نفروتیک درمانی دارد یا خیر؟ در این مقاله به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.
سندرم نفروتیک چیست؟
● سندرم نفروتیک وضعیتی است که در آن کلیه‌ها، مقدار زیادی پروتئین را در ادرار دفع می‌کنند. این وضعیت به نام پروتئینوری شناخته می‌شود.
● سندرم نفروتیک معمولاً به دلیل مشکل در فیلترهای کلیه (گلومرول) ایجاد می‌شود. گلومرول‌ها رگ‌های خونی ریز در کلیه‌ها هستند. آنها مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می‌کنند و به صورت ادرار به مثانه می‌فرستند. مواد زائد متداول عبارت‌اند از ضایعات نیتروژن (اوره)، ضایعات ماهیچه‌ای (کراتینین) و اسیدها.
● در کلیه‌های سالم، گلومرول‌ها مواد زائد را فیلتر می‌کنند. در مقابل، گلومرول‌های آسیب دیده به راحتی اجازه می‌دهند تا پروتئین‌های خون از جمله آلبومین به ادرار نشت کنند. در افرادی که سندرم نفروتیک دارند، گلومرول‌های آسیب دیده، سه گرم یا بیشتر پروتئین را در مدت 24 ساعت در ادرار دفع می‌کنند. این مقدار، 20 برابر مقدار پروتئینی است که گلومرول‌های سالم اجازه دفع آن را می‌دهند. سندرم نفروتیک می‌تواند هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تاثیر قرار دهد.
حتما بخوانید: آزمایش میکروآلبومینوری چیست؟
علائم سندرم نفروتیک
● علائم شایع سندرم نفروتیک عبارت‌اند از:
- ○ مقادیر زیاد (بیش از 3.5 گرم) پروتئین آلبومین موجود در ادرار (آلبومینوری)
- ○ سطوح بالای چربی و کلسترول در خون (هایپرلیپیدمی)
- ○ تورم (اِدِم)، معمولاً در پاها یا قسمت مچ پا و دست یا صورت
- ○ سطوح پایین آلبومین در خون (هایپوآلبومینمی)
- ○ از دست دادن اشتها
- ○ احساس ناخوشی یا بیماری
- ○ درد شکم
- ○ ادرار کف‌آلود
● یکی دیگر از علائم سندرم نفروتیک، از دست دادن مواد معدنی مانند کلسیم و ویتامین‌هایی مانند ویتامین D است که برای سلامتی و رشد ضروری هستند. در کودکان مبتلا به سندرم نفروتیک، این کمبود ممکن است بر رشدشان تأثیر بگذارد. افراد بزرگسال نیز ممکن است دچار پوکی استخوان شوند و مو و ناخن ضعیفی داشته باشند.
علل سندرم نفروتیک
● کلیه‌ها پر از رگ‌های خونی ریز به نام گلومرول هستند. همان‌طور که خون در این رگ‌ها حرکت می‌کند، آب اضافی و مواد زائد وارد ادرار می‌شود. پروتئین‌ها و سایر مواد مورد نیاز بدن در جریان خون باقی می‌مانند.
حتما بخوانید: تست پروتئین کل چیست؟
● سندرم نفروتیک زمانی اتفاق می‌افتد که گلومرول‌ها آسیب ببینند و نتوانند خون را به درستی فیلتر کنند. آسیب به این رگ‌های خونی باعث می‌شود پروتئین به ادرار نشت کند.
● آلبومین یکی از پروتئین‌هایی است که در سندرم نفروتیک از کلیه‌ها دفع می‌شود. یکی از نقش‌های آلبومین این است که به ترشح مایعات اضافی از بدن به کلیه‌ها کمک می‌کند تا بعداً به شکل ادرار دفع شود. بدون آلبومین، بدن این مایعات اضافی را نگه می‌دارد. این وضعیت باعث تورم (اِدِم) در پاها، مچ پا و صورت می‌شود.
علل اولیه سندرم نفروتیک
● تعدادی از بیماری‌هایی که باعث سندرم نفروتیک می‌شوند تنها بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند. این بیماری‌ها را علل اولیه سندرم نفروتیک می‌نامند که عبارت‌اند از:
- ○ گلومرولواسکلروز سگمنتال کانونی (FSGS): در این شرایط، گلومرول‌ها به دلیل بیماری، نقص ژنتیکی یا علل ناشناخته زخم می‌شوند.
- ○ نفروپاتی غشایی: در این بیماری غشاهای موجود در گلومرول‌ها ضخیم می‌شوند. علت ضخیم‌شدن گلومرول‌ها مشخص نیست؛ اما احتمال می‌رود که این شرایط همراه با بیماری‌هایی مانند لوپوس، هپاتیت B، مالاریا یا برخی سرطان‌ها رخ می‌دهد.
- ○ ترومبوز ورید کلیه: در این اختلال، سیاهرگی که خون را از کلیه خارج می‌کند، توسط لخته خون مسدود می‌شود.
علل ثانویه سندرم نفروتیک
● سایر بیماری‌هایی که باعث سندرم نفروتیک می‌شوند، کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این بیماری‌ها را علل ثانویه سندرم نفروتیک می‌نامند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- ○ دیابت: در این بیماری، قند خون کنترل نشده می‌تواند به رگ‌های خونی در سراسر بدن، از جمله کلیه‌ها، آسیب برساند.
- ○ لوپوس: لوپوس یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب در مفاصل، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها می‌شود.
- ○ آمیلوئیدوز: این بیماری نادر به دلیل تجمع آمیلوئید پروتئین در اندام‌ها ایجاد می‌شود. آمیلوئید می‌تواند در کلیه‌ها رسوب کند و احتمالاً منجر به آسیب کلیه شود.
- ○ برخی از داروها، از جمله داروهای ضد عفونت و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) نیز با سندرم نفروتیک مرتبط هستند.
عوارض سندرم نفروتیک
● ازدست دادن پروتئین از خون و همچنین آسیب به کلیه‌ها می‌تواند منجر به عوارض مختلفی در بدن شود. چند نمونه از عوارض احتمالی که ممکن است فرد مبتلا به سندرم نفروتیک تجربه کند عبارت‌اند از:
- ○ لخته شدن خون: در سندرم نفروتیک، پروتئین‌هایی که از انعقاد خون جلوگیری می‌کنند، از بین می‌روند و خطر لخته شدن خون افزایش پیدا می‌کند.
- ○ کلسترول و تری گلیسیرید بالا: در افراد مبتلا به سندروم نفروتیک، کلسترول و تری گلیسیرید بیشتری در خون ترشح می‌شود. این وضعیت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
- ○ فشارخون بالا: آسیب کلیه می‌تواند میزان مواد زائد را در خون افزایش دهد. این شرایط می‌تواند فشارخون را افزایش دهد.
- ○ سوءتغذیه: ازدست‌دادن پروتئین در خون می‌تواند منجر به کاهش وزن شود. افزایش حجمی که در چنین شرایطی پدیدار می‌شود اغلب کاذب است و در نتیجه تورم بدن (اِدِم) اتفاق می‌افتد.
- ○ کم خونی: سندرم نفروتیک باعث کمبود گلبول‌های قرمز برای حمل اکسیژن به اندام‌ها و بافت‌های بدن می‌شود.
- ○ بیماری مزمن کلیوی: کلیه‌ها ممکن است به‌مرورزمان عملکرد خود را از دست بدهند و فرد نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه پیدا کند.
- ○ نارسایی حاد کلیه: آسیب کلیه می‌تواند باعث شود کلیه‌ها توانایی خود را در فیلترکردن مواد زائد از خون، از دست بدهند که این شرایط نیاز به مداخله اضطراری از طریق دیالیز دارد.
- ○ ابتلا به عفونت‌ها: افراد مبتلا به سندرم نفروتیک در معرض خطر ابتلا به عفونت‌هایی مانند ذات الریه و مننژیت هستند.
- ○ کم‌کاری غده تیروئید (کم‌کاری تیروئید): سندروم نفروتیک باعث می‌شود تا تیروئید به‌اندازه کافی در بدن هورمون نسازد.
- ○ بیماری عروق کرونر: باریک شدن رگ‌های خونی، جریان خون به قلب را محدود می‌کند و باعث ایجاد اختلالاتی در خون‌رسانی به بافت قلب می‌شود که ادامه چنین شرایطی با خطر بروز سکته قلبی همراه است.
تشخیص سندرم نفروتیک
● برای تشخیص سندرم نفروتیک، پزشک ابتدا سابقه پزشکی فرد مشکوک به سندرم نفروتیک را می‌گیرد. از او در مورد علائم، داروهایی که مصرف می‌کند و در خصوص اینکه آیا بیماری زمینه‌ای دارد یا نه سؤال می‌شود.
● علاوه بر این موارد، پزشک متخصص به‌منظور تشخیص سندرم نفروتیک، معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد داد. این معاینه شامل مواردی مانند اندازه‌گیری فشارخون و گوش‌دادن به صدای قلب می‌شود.
● چندین آزمایش برای کمک به تشخیص سندرم نفروتیک استفاده می‌شود. این آزمایشات عبارت‌اند از:
- ○ آزمایشات ادرار: از فرد خواسته می‌شود که یک نمونه ادرار ارائه بدهد. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا مشخص شود که آیا مقادیر بالای پروتئین در ادرار وجود دارد یا خیر. در برخی موارد، ممکن است از فرد مشکوک خواسته شود که ادرارش را در یک دوره زمانی 24 ساعته جمع‌آوری کند.
- ○ آزمایشات خون: در این آزمایشات از ورید بازو نمونه خون گرفته می‌شود. این نمونه را می‌توان برای بررسی نشانگرهای خونی عملکرد کلی کلیه، سطح آلبومین خون، و سطح کلسترول و تری گلیسیرید تجزیه و تحلیل کرد.
- ○ سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از کلیه‌ها استفاده می‌کند. پزشک متخصص از تصاویر ایجاد شده برای ارزیابی ساختار کلیه‌ها استفاده می‌کند.
- ○ بیوپسی: در طول بیوپسی، نمونه کوچکی از بافت کلیه جمع‌آوری می‌شود. این نمونه برای آزمایش بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و می‌تواند به تعیین منشأ و علت بیماری کمک کند.
درمان سندرم نفروتیک
● پزشک متخصص می‌تواند شرایطی را که باعث سندرم نفروتیک شده است و همچنین علائم این سندرم را درمان کند. برای انجام این کار می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد:
- ○ داروهای فشارخون: این دسته از داروها می‌توانند به کاهش فشارخون و کاهش میزان پروتئین ازدست رفته در ادرار کمک کنند. این داروها شامل مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مانند کاپتوپریل) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (مانند لوزارتان) هستند.
- ○ دیورتیک‌ها یا ادرارآورها: دیورتیک‌ها باعث می‌شوند کلیه‌ها مایعات اضافی بدن را دفع کنند که این وضعیت باعث کاهش تورم می‌شود. این دسته از داروها شامل مواردی مانند فوروزماید (لازیکس) و اسپیرونولاکتون (آلداکتون) هستند.
- ○ استاتین‌ها: این داروها سطح کلسترول را کاهش می‌دهند. برخی از نمونه‌ها عبارت‌اند از آتورواستاتین کلسیم و لوواستاتین.
- ○ رقیق کننده‌های خون: این داروها توانایی لخته شدن خون را کاهش می‌دهند و در صورت مشاهده لخته خون در کلیه، ممکن است تجویز شوند. از داروهای این دسته می‌توان به هپارین و وارفارین اشاره کرد.
- ○ سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی: این داروها می‌توانند برای درمان بیماری‌های زمینه‌ای که عامل سندرم نفروتیک هستند، مانند لوپوس، مفید باشند. نمونه‌ای از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، کورتیکواستروئیدها هستند.
● علاوه بر مواردی که ذکر شد، اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا به عفونت نیز باید انجام شود. برای این منظور، ممکن است پزشک متخصص تزریق واکسن‌هایی برای بیماری‌ها و عفونت‌های شایع را توصیه کند.
سخن پایانی در خصوص سندرم نفروتیک
● در این مقاله به طور خلاصه با سندرم نفروتیک آشنا شدیم و علائم آن را شناختیم. گفتیم که علل این سندرم به دودسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. در ادامه نیز با عوارض سندرم نفروتیک و مشکلاتی که این سندرم برای فرد مبتلا پدید می‌آورد آشنا شدیم و روش‌های تشخیص و درمان این بیماری را شناختیم.
منابع:
my.clevelandclinic.org
webmd.com
healthline.com
درج نظر