با افزایش سن و رسیدن به سنین 70 ـ 60 سالگی ، بروز دیابت افزایش مییابد. در این سنین شیوع دیابت 3 برابر بیش از سنین میانسالی است.
شمار افرادی که با داشتن نیم قرن سابقه دیابت در دهه های هفتاد ، هشتاد و نود عمر خود، سرحال و فعالند رو به افزایش است ولی چه بسا برخی افراد با سابقه 50 ـ 40 سالهی دیابت باید مشکلات مربوط به آسیب ناشی از دیابت و نیز مشکلات مربوط به افزایش سن را بپذیرند.
یکی از مشکلات دیابت در افراد مسن آن است که شخص ممکن است مبتلا به بیماری دیگری نیز باشد که کنترل قندخون را مشکل تر سازد. به علاوه ممکن است بیمار به علت بالا بودن قندخون در طی چند سال قبل از تشخیص، دچار عوارض دیابت شود و این عوارض در سنین کهنسالی بروز کند.
وضعیت سلامت افرادی که از کودکی مبتلا به دیابت بوده اند ممکن است در سنین بالا به دلیل عوارض دراز مدت دیابت که در حال پیدایش هستند رو به ضعف بگذارد.
اگر فرد دیابتی تحت مراقبت فردی مسئول قرار گیرد و اگر بیمار همکاری خوبی داشته باشد امکان کنترل مناسب قندخون فراهم خواهد بود.
تشخیص دیابت در سالمندان
نشانه های بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کم سال مشهود است. سالمندان معمولاً دچار تشنگی شدید یا افزایش و تکرر ادرار نمیشوند، اما ممکن است بی حال و مریض احوال باشند و یا علی رغم اشتهای طبیعی ، وزنشان به تدریج کم شود. از این رو انجام آزمایش خون برای بررسی وجود قندخون بالا در افراد کهنسال ضروری است و باید به عنوان جزئی از معاینه معمول آنها به شمار آید زیرا در این افراد ممکن است ماهها یا سالها پس از آسیب بافتی ناشی از افزایش قندخون دیابت تشخیص داده شود.
معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت در سالمندان همچون دیگر گروههای سنی است ولی آنچه اهمیت دارد توجه به احتمال وجود دیابت با علامتهای بالینی بسیار خفیف و غیر اختصاصی و انجام بررسی های آزمایشگاهی لازم برای کشف آن است.
افت قند خون فرد در سالمند دیابتی
در هر فرد مبتلا به دیابت ، قندخون باید در محدوده طبیعی ( یعنی 110 ـ 70 میلی گرم در دسی لیتر ) باشد ولی افرادی که قندخون طبیعی دارند بیش از افرادی که قندخون آنها بالاتر از محدوده طبیعی است ، در معرض افت قندخون هستند.
افراد جوان در مقایسه با سالمندان ، معمولاً حملات ناشی از افت قندخون را سریعتر شناسایی و درمان میکنند. به دنبال افت قندخون تغییراتی در جریان خون مغز رخ میدهد که ممکن است سرخرگهای سفت شده ی سالمندان نتوانند این تغییرات را به راحتی بپذیرند. سالمندان دیابتی که تنها زندگی میکنند ممکن است بر اثر افت قندخون زمین بخورند یا بی هوش شوند.
پایین افتادن قندخون موجب لرزیدن شخص و در نتیجه پایین آمدن دمای بدن نیز میشود. در افراد سالمند ممکن است به دلالیل مختلف بدون پایین آمدن قندخون نیز دمای بدن پایین بیاید.
نشانه های آغاز حمله افت قندخون
اغتشاش شعور یا فراموشی ، رنگ پریدگی، تعریق، تحریک پذیری و کندی چشمگیر در واکنشها ، از افت قندخون حکایت دارد. در صورت مشاهده این علامتها باید سریعاً قندخون اندازه گیری شود. اگر نمیتوانید قندخون را اندازه بگیرید، اندکی قند به بیمار بخورانید و آثار آن را مشاهده کنید.
انجام حرکات و فعالیتهایی که فرد به آنها عادت ندارد میتواند به پایین افتادن قندخون کمک کند ، مثلاً در هوای آفتابی که معمولاً سالمندان علاقه به انجام کارهای باغبانی دارند، ممکن است چنین حالتی رخ دهد.
توجه داشته باشید که در هوای سرد ، خطر افت قندخون و افت دمای بدن مضاعف می شود، لذا در صورت امکان ، اینگونه مواقع نزد بستگان خود بمانید تا هوا بهتر شود. فرد سالمند ممکن است خوردن یک وعده غذا را فراموش کند، از این رو بهتر است اوضاع را تحت نظر داشته باشید.
افزایش قندخون یا هیپرگلایسمی
بالا بودن غلظت قندخون سبب بیماری و بروز مشکلات ذهنی میشود ولی عدهای از سالمندان سطوح فوق العاده بالای قندخون را بدون داشتن شکایت چندانی به خوبی تحمل میکنند.
علامتهای بالا رفتن قندخون شامل تکرر ادرار یا بی اختیاری در دفع ادرار و تشنگی است. سالمندان به سهولت دچار کم آبی میشوند زیرا ممکن است نتوانند مایعات کافی بنوشند تا ادرار زیاد دفع شده را جبران کنند و به همین دلیل به دنبال بالا رفتن قندخون ، خستگی، خواب آلودگی، گیجی و آشفتگی در آنها پدید میآید. یک عفونت ویروسی جزئی ممکن است سبب افزایش بیشتر قندخون شود، لذا اندازه گیری مرتب قندخون و اقدام لازم در صورت بالا بودن آن بسیار حائز اهمیت است.
فرد سالمندی که تحت درمان با قرص های خوراکی پایین آورنده ی قندخون یا انسولین قرار دارد ، در صورت بروز مکرر هر یک از علامتهای افت، ازدیاد و یا نوسان بیش از اندازه قندخون باید به پزشک مراجعه کند.
درمان
قرص های خوراکی پایین آورنده قندخون
هشتاد تا نود درصد افرادی که پس از 60 سالگی دیابت آنها تشخیص داده میشود، بدون مصرف انسولین با موفقیت قابل درمان هستند، اما باید توجه داشت در مواقعی که واقعاً نیاز به تزریق انسولین وجود دارد نباید پزشک را تحت فشار قرار دهید و نباید از تزریق انسولین سر باز زنید.
در صورتی که نگران فراموش کردن مصرف مرتب داروی خود هستید، قرص های لازم روزانه یا هفتگی را در ظرف خاصی که در دسترس بوده و در موارد نیاز به آسانی بتوان قرص را از آن خارج ساخت، قرار دهید.
هر چه سن بالاتر باشد، احتمالاً داروی بیشتری باید مصرف شود که این داروها ممکن است با هم تداخل نیز داشته باشند. از این رو بهتر است داروهای خود را به پزشک نشان دهید.
انسولین
بسیاری از سالمندان خود آمپولهای انسولین را تزریق و مقدار انسولین مورد نیاز را تعیین میکنند . با این همه برخی سالمندان دارای مشکلات بینایی، کند بودن حرکات و قوه درک هستند . اگر کشیدن انسولین به درون سرنگ یا تزریق آن برای فرد سالمند مشکل باشد، باید ساده ترین رژیم مؤثر انسولین برای وی تجویز شود. خشک بودن مفاصل ، محل های تزریق انسولین را در افراد سالمند محدود میکند.
اگر سالمند دیابتی قادر به کشیدن انسولین به داخل سرنگ و تزریق آن میباشد، تنها مراقبت از دریافت انسولین مورد نیاز روزانه کافی است، اما اگر سالمند دیابتی به تنهایی قادر به تزریق انسولین نیست، مقدار مورد نیاز روزانه یا هفتگی باید توسط پرستار یا فردی که از وی مراقبت میکند داخل سرنگ کشیده شود و به صورت آماده در یخچال نگهداری گردد. البته توجه داشته باشید در صورتی که لازم است تزریق انسولین NPHو رگولار ( کریستال) در یک نوبت به صورت مخلوط انجام شود، مخلوط این دو را حداکثر تا 15 دقیقه قبل از تزریق میتوان داخل سرنگ کشید و نگهداری کرد.
اگر مقدار قندخون با یک بار تزریق در روز کنترل نمیشود و لازم است تزریق دوبار در روز انجام شود ، باید سرنگ مربوط به هر نوبت مشخص باشد تا در زمان مناسب توسط بیمار تزریق گردد. این کار همچنین به ما کمک خواهد کرد که از روی خالی شدن سرنگ مطمئن شویم که تزریق مربوطه انجام شده و بیمار آنرا فراموش نکرده است.
مراقبت از سالمندان دیابتی
مراقبتهای کلی
هر فرد سالمند باید نوشته ای حاوی اطلاعات مربوط به بیماری فعلی ، قبلی و اعمال جراحی انجام شده ، داروهایی که مصرف میکند یا نسبت به آنها حساسیت دارد را همیشه همراه داشته و به تمام پزشکانی که به ویژه در هنگام فوریتهای پزشکی مراجعه میکند ( افراد مسن معمولاً به پزشکان متعددی مراجعه میکنند) ارائه دهد. توجه داشته باشید که لازم است فرد دیابتی بیماری خود را به تمام کسانی که نزد آنها میرود، یادآوری کند . عوارض ناشی از دیابت از جمله فوریتهای مربوط به بالا یا پایین بودن قندخون نزد سالمندان دیابتی مشکل تر است. از این رو باید مراقبت خاصی از آنها به عمل آید تا از بروز این عوارض جلوگیری شود.
توجه کنید که سکته های قلبی در مبتلایان به دیابت ممکن است با درد زیادی همراه نباشد و حتی گاهی بدون علامت باشد،از این رو سالمندان نباید بدون نظر پزشکان متخصص قلب و عروق ورزشها و فعالیتهای بدنی سنگین انجام دهند.
اگر از فرد سالمند دیابتی زمین گیر شده ای مراقبت میکنید ، پوست او را به ویژه در نواحی تحت فشار از آسیب دیدن حفظ نمایید و در مورد جلوگیری از ایجاد زخم بستر با پرستار یا پزشک مربوطه صحبت کنید.
تمیز نگه داشتن تمام قسمتهای بدن بسیار اهمیت دارد زیرا میکروب میتواند از راه ترک های کوچک پوست به داخل راه یافته و عفونت جدی ایجاد کند. افراد سالمند ممکن است به هنگام شستشو به کمک احتیاج داشته باشند. امکان دارد پوست پس از شستشو خیلی خشک شود که میتوان پس از استحمام و شستشو با یک کرم ملایم و روغن مخصوص آنرا چرب کرد.
یبوست میتواند یکی از نشانه های بالا رفتن قند خون باشد زیرا افزایش ادرار موجب کم آب شدن بدن و جذب اضافی مایعات از روده ها شده و موجب بروز یبوست می شود. با نوشیدن مایعات فراوان و کنترل قندخون میتوان مشکل یبوست را حل کرد.
عفونتهای مجاری ادراری در زنان مسن و مبتلایان به دیابت
عفونتهای مجاری ادراری در زنان مسن و مبتلایان به دیابت شایع است.ممکن است بوی ناخوشایند و تند ادرار توجه شما را به این عفونتها جلب کند. در این موارد حتماً بیمار را برای دریافت داروی لازم نزد پزشک ببرید.
اندازه گیری مرتب قندخون و ثبت آن مانند هر فرد دیگری بسیار حائز اهمیت است.آزمایش قندخون بهترین راهنما برای دانستن وضعیت قندخون بیمار است. اگر سالمندی نتواند قندخون خود را اندازه بگیرد، باید فرد دیگری این کار را انجام دهد.
مراقبت از چشمها
بیشتر سالمندان به علت مشکلات بینایی که با بالا رفتن سن ایجاد میشود، عینک میزنند ولی فرد مبتلا به دیابت هرگز نباید نسبت به تغییرات بینایی خود بی توجه باشد و آنها را با مشکلات سالمندی و پیری ربط دهد.
مشاهده افزایش عوارض ناشی از آسیب بافتی در دیابت از جمله رتینوپاتی (بیماری شبکیه چشم ) در افرادی که بیش از 5 سال از آغاز ابتلای آنها به دیابت میگذرد طبیعی میباشد. هر کسی ممکن است در سنین بالا به آب مروارید دچار شود ولی این بیماری در دیابتیها شایعتر است. تاری دید نیز یکی از علامتهای آب سیاه ( گلوکوم : بالا رفتن فشار داخل چشم) است که درمان پذیر میباشد و در دیابتی ها شایعتر است . از دیگر علل تاری دید در دیابتی ها بالا رفتن میزان قندخون است.
هیچوقت قبل از معاینه مجدد توسط چشم پزشک ، اقدام به خرید عینک جدید نکنید زیرا در این صورت ممکن است پول خود را هدر داده باشید.
مراقبت از پاها
زخم پا یکی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی در بیمارستان است. افراد مسن باید باید هر روز پاهای خود را بازبینی کنند و برای بازبینی دقیق میتوانند از آینه و چراغ رومیزی کمک گیرند. اگر سالمند به دلیل خشکی بدن نمیتواند پاهای خود را خوب وارسی کند، باید از فرد دیگری کمک بخواهد .
· پاها باید هر روز شسته و خشک و در صورت لزوم چرب شوند.
· هر روز باید جورابهای تمیز پوشیده شود.
· ناخن های پا باید صاف کوتاه گردند تا لبه های تیز نداشته باشند و هیچگاه از ته بریده نشوند.
· اگر جریان خون پاها ضعیف شده است باید در زمستان آنها را گرم نگه داشت. پوشیدن کفش و پوتینهایی که آستر پشمی یا کرکی دارند سودمند است.
· همواره از پوشیدن کفش، دمپایی یا جورابهای تنگ خودداری شود.
· در صورت مشاهده هر پدیده غیرعادی در پاها باید فوراً با پزشک متخصص تماس گرفت. علامتهای خطر عبارتند از : سخت شدن پوست در قسمتی از کف پاها ، وجود کرختی و بی حسی در قسمتی از پاها و چنگالی یا خمیده شدن انگشتان پا.
تغذیه مناسب
تغییر عادات غذایی پس از هفتاد سال برای فرد دشوار است.سعی کنید عادات غذایی افراد سالمند دیابتی را یکباره تغییر ندهید . شاید اعمال تغییرات لازم برای تمام جزئیات برنامه غذایی، 6 ماه طول بکشد.
بیسکویت های پرفیبر ساده را به جای انواع قندی آنها استفاده کنید. پس از چند هفته، مقدار اندکی سبوس گندم به غلات و دسرها اضافه کنید.
سعی کنید لوبیای بیشتری مصرف نمایید و گاهی سوپ عدس بخورید. به تدریج سعی کنید نان کامل را جایگزین آن کنید.
درباره میزان غذایی که میخورید دقت کنید و آن را با مقدار غذای مورد نیازتان تنظیم نمایید به گونه ای که وزن مطلوب خود را کسب کنید و در همان وزن باقی بمانید.
درج نظر