عمل جراحی کلستومی ، عملیست ضروری که سالانه برای میلیونها انسان در کره زمین انجام می شود ، تا بتوانند از زندگی لذت ببرند ، مسافرت بروند ، روابط اجتماعی بر قرار کنند و به مشاغل خود ادامه دهند.گاهی توده سرطانی بخشی از روده را اشغال کرده است که باید با جراحی خارج شود. با توجه به محل توده ممکن است مقدار روده خارج شد کم یا زیاد باشد.اغلب جراحان بعد از جدا سازی ، باقیمانده روده را با سوراخی به سمت شکم هدایت می کنند ، تا مدفوع وباقیمانده غذاهای هضم نشده از طریق آن خارج شود.
در واقع مخرج شکمی ایجاد می کنند. این مخرج شکمی ، مانند مخرج طبیعی دارای عضله ارادی نیست تا انسان بتواند بر خروج ترشحاتش کنترل داشته باشد. بنابراین از کیسه هایی جهت تخلیه غیر ارادی مدفوع در دهانه استوما (مخرج شکمی) استفاده می شود. به این کیسه ها کیسه کلستومی گفته می شود.
بطور کلی کلستومی می تواند دایم یا موقت باشد یعنی ممکن است جراح مخرج شکمی را برای مدت محدودی برقرار کند وسپس دوطرف روده را به هم بچسباند. یا اینکه دایمی باشد ، کلستومی دایمی اغلب در مواقعی برقرار می شود که طول بیشتری از روده طی جراحی خارج شده وامکان چسباندن دو طرف وجود نداشته باشد.
استوما (مقعد شکمی) وکیسه کلستومی فارغ از اینکه دایم یا موقت باشد ، نیازمند نگهداری و مراقبت است. مراقبتی که بیمار باید فرا بگیرد تا بعد از ترخیص خودش انجام دهد.
همچنین بیمار باید از مشکلات و عوارض احتمالی استوما وکلستومی آگاهی داشته باشد تا بتواند به موقع از بروزشان پیشگیری نماید.
تعویض و شستشوی کیسه کلستومی
اولین و مهمترین چیزی که باید هر بیمار دارای کلستومی فرا بگیرد ، نحوه شستشو و تعویض کیسه کلستومی است. اگر شما چنین شرایطی دارید ، به شما اطمینان می دهم که در مدت کوتاهی این کار را فرا خواهید گرفت .
پرستار بخش جراحی چندین بار اینکار را برایتان انجام خواهد داد ودر نهایت ، فرا خواهید گرفت و گاهی ابتکاراتی بدان خواهید افزود.
بهترین زمان تخلیه و تعویض کیسه کلستومی ، زمانیست که کیسه تا نیمه پر شده است.
بهترین زمان شستشو ، صبح زود قبل از صبحانه یا ۴-۳ساعت بعد از غذا است. یعنی زمانی که روده کمترین سطح فعالیت را دارد. خیلی از کسانی که کیسه کلستومی دارند ، شام را سر شب میل می کنند و کیسه را آخر شب شستشو و تعویض می نمایند
وسایل لازم جهت تعویض و شستشوی کیسه کلستومی
سرم شستشوی نمکی نیم یا یک لیتری یک عدد
گیره یا پایه مناسب در سرویس بهداشتی جهت آویزان کردن سرم یک عدد
صندلی قابل شستشو (فایبروگلاس) یا توالت فرنگی یک عدد
دستگش یکبار مصرف یک جفت
ژل نرم کننده یا لوبریکانت یک عدد
کیسه کلستومی یک عدد
قیچی یک عدد
ست سرم یک عدد
نحوه تعویض وشستشوی کیسه
۱. ست سرم (شیلنگ سرم) را به سرم شستشو متصل کنید.
۲. سرم را بر روی گیره یا پایه سرم داخل سرویس بهداشتی آویزان کنید.
۳. سرم را هواگیری کنید (وارد شدن هوا به داخل روده موجب درد می شود)
۴. دستکش بپوشید.
۵. کیسه قبلی را به آرامی جدا کنید.
۶. سر ست سرم را با ژل لوبریکانت نرم کنید.
۷. سر ست سرم را به ارامی وارد استوما نمائید (بیش از ۸سانتیمتر وارد نشوید).
۸. با سرعت ملایمی سرم را طی ۱۰-۵دقیقه وارد روده کنید.
• در دفعات اول ۳۰۰سی سی و در دفعات بعدی ۵۰۰سی سی تا ۱۰۰۰سی سی مایع جهت شستشو استعمال شود.
۹. پس از وارد شدن مایع شیر شیلنگ را ببندید و ۱۵ثانیه مکث کنید.
۱۰. سر شیلنگ را خارج کنید.
۱۱. محتویات (مدفوع ، آب وگاز۹طی مدت ۱۵-۱۰دقیقه تخلیه خواهد شد. کمی زور زدن می تواند به تخلیه بهتر کمک کند.
۱۲. محل استوما را با آب و صابون بچه شستشو نموده و خشک کنید.
۱۳. کیسه کلستومی جدید را منطبق با قطر استوما با قیچی ببرید و آماده نمائید و بچسبانید.
۱۴. چسب کیسه کلستومی را ۳۰ثانیه فشار دهید تا کاملاً بچسبد.
در سالهای اخیر کیسه های متنوع با طراحی های مناسب تولید شده است. اکثر کارخانه های تولید کننده همراه بسته کیسه ، نحوه استفاده وشستشو را توضیح داده اند. آنچه که در بالا ذکر شد تنها اصول کلی بود.
محافظت از پوست ناحیه استوما
در هفته های اول پوست ناحیه کلستومی قرمز ومتورم است . این قرمزی به مرور زمان به صورتی تا قرمز روشن تغییر رنگ می دهد.
اگر استوما از کولون صعودی منشاء گرفته باشد ، مدفوع شل و آبکی (اسهالی) وبرای پوست ناحیه بسیار تحریک کننده است ، و این تحریک با مصرف غذاهای محرک تشدید می شود.
اگر استوما از کولون عرضی منشائ گرفته باشد ، مدفوع نیمه شل ، یا نیمه جامد است ، که باز تحریک کننده است و نیازمند توجه.
اگر هم از کولون نزولی منشاء گرفته باشد ، تحریک کنندگی بسیار کمی دارد ، اما رعایت بهداشت کلی ضروری است.
بنابراین فارغ از محل منشاء ، پوست ناحیه استوما نیازمند توجه است.
همواره همراه غذا ها و میوه ها قارچ ها وارد دستگاه گوارش می شوند ، وهنگام خروج مدفوع دهانه استوما را آلوده می نمایند.
امروزه طیف وسیعی از پمادها ، پودرها ، ژل ها واسپری های ضد قارچ در داروخانه ها موجود است ، که بیمار می تواند طبق نظر پزشک معالج از آنها استفاده نماید.
شما می توانید بعد از شستشوی استوما و قبل از جاگذاری کیسه جدید ، بدون هیچ نگرانی استحمام کنید. البته جهت کاهش اثر تحریک کنندگی شوینده های پوست بهتر است از صابون بچه جهت شستشوی ناحیه استوما استفاده کنید.
شما حتی می توانید دوش آب را مستقیماً بر روی ناحیه استوما بگیرید ونگران چیزی نباشید.
کلستومی وفعالیت جنسی
کیسه کلستومی هیچ منعی برای فعالیت جنسی ایجاد نخواهد کرد. یک آقا یا خانم دارای کیسه کلستومی به راحتی می تواند بچه دار شود. از نظر پزشکی هیچ منعی وجود ندارد.
اما اغلب به دلایل روحی – روانی بیماران در فعالیت جنسی ، مشکلاتی دارند. توصیه های زیر جهت تعدیل این اختلالات است:
خالکوبی کنید. شما می توانید پوست اطراف استوما را جهت زیبایی خالکوبی کنید. برای این منظور به مراکز معتبر و تحت نظارت وزارت بهداشت مراجعه کنید.
قبل از فعالیت جنسی کیسه را تخلیه و شستشو کنید. فشارها و فعالیت های حین نزدیکی ممکن است موجب تخلیه مدفوع به کیسه شود و احساس ناراحتی برای شریک جنسی نماید.
از لباسهایی استفاده کنید که ضمن پوشاندن کیسه ، جاذبه بصری داشته باشد.
از رژیم غذایی استفاده کنید که بوی کمتری در مدفوع ایجاد می کنند.
تنگ شدن استوما
این اتفاق به ندرت رخ می دهد. گاهی سوراخ استوما حین ترمیم اولیه تنگ می شود. گاهی این تنگی بیش از اندازه و نیازمند جراحی است.
ترشح از مقعد
بیمارانی که کلستومی دارند ، با وجودیکه باقیمانده روده به مقعد مسدود است ، اما همچنان ترشحاتی از طریق مقعد دارند. این ترشحات ناشی از باز سازی دیواره مخاطی باقیمانده روده و دفع سلولهای مرده است.
این ترشحات می تواند شفاف تا سفید و یا حتی کف مانند باشد ، همه اینها طبیعی است.
اما اگر ترشحات خونی بود ، حتماً باید به پزشک جراحتان اطلاع دهید. البته نه در طول هفته اول بعد از جراحی ، چون در هفته اول ممکن است ترشحات ناشی از زخم جراحی می باشد.
الگوی دفع در افراد مختلف متفاوت است ، برخی هر چند هفته یکبار دفع دارند و برخی در طی یک روز چندین بار.
گاهی لازم است جهت تخلیه از پمادهای نرم کننده و روغن ها بصورت شیاف استفاده شود.
گاهی پوست اطراف مقعد دچار آزردگی و سوزش می شود و نیازمند درمان با پمادهای التیام دهنده است.
برخی بیماران معتقدند با مصرف بعضی غذا ها ترشح موکوس افزایش پیدا می کند ، که البته هیچ وجاهت علمی و منطقی ندارد.
در طب سنتی ما معتقدند ، مصرف شیر و لبنیات ترشح مخاطی را افزایش می دهد.
هرنی استومی (Parastomal Hernia)
به بیرون زدگی بخشی از روده از سوراخ استومی ، هرنی استومی گفته می شود. در بیماران دارای کلستومی احتمال هرنی (فتق) بالاست ، چون بواسطه جراحی عضلات شکم ضعیف می شود. فتق یا هرنی استومی اغلب دردناک نیست ، اما گاهی فیکس شدن کیسه کلستومی را با مشکل مواجه می کند.
راههای پیشگری از هرنی (فتق ) استومی عبارتند از:
پوشیدن لباس چسبان یا استفاده استفاده از گنو کمربند الاستیک
پرهیز از جابجا کردن اشیاء سنگین
پیشگیری از اضافه وزن (چون اضافه وزن موجب افزایش فشار داخل شکم می شود)
اغلب هرنی (فتق) استومی نیاز به اقدام خاصی ندارد و با مدتی مصرف پماد های التیام دهنده ، استراحت و کمربند های شکم بر طرف می شود. اما گاهی جراحی گریز ناپذیر است . خوشبختانه هرنی استومی با یک جراحی ساده به راحتی قابل رفع است.
انسداد استومی
برخی مواقع استومی توسط مدفوع دچار انسداد می شود. علایم و نشانه های انسداد عبارتند از :
عدم خروج مدفوع از استومی یا خروج تنها مقداری آب
نفخ شکم
دردهای کرامپی شکم
تورم استومی
تهوع و استفراغ
در صورتیکه احساس می کنید مسیر استومی دچار انسداد شده است اقدامات زیر را انجام دهید:
از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنید.
مایعات ساده مانند آب بنوشید.
شکم و نواحی اطراف استومی را ماساژ دهید.
به پشت دراز بکشید زانوهایتان را به سمت قفسه سینه جمع کنید و به چپ و راست متمایل شوید.
به مدت ۲۰-۱۵دقیقه زیر دوش آب گرم بیاستید (عضلات شکم را شل می کند)
اگر پس از ۲ساعت باز هم دفع از استومی اتفاق نیافتاد با پزشک معالجتان تماس بگیرید.
اسهال
یکی از مشکلات مکرر بیماران استومی اسهال است. در صورت بروز اسهال ، بیمار مقدار زیادی پتاسیم از دست خواهد داد.
بنابراین باید از رژیم غذایی ضد اسهال و پر پتاسیم استفاده کند. مانند: ماست ، پوره سیب زمینی ، موز زنده شده ، پاستا
سیمین عباسی | 1400/10/04
من کیسه م دو روز بعد از حمام بوی بد میگیره دو تیکه هم هست از چیزای نفاخم پرهیز میکنم چرا ؟شما چه کیسه ای به من توصیه میکنید که زود بو نگیره؟ یا چه روشی ؟
پاسخ خانم دکتر حسن پور:
با سلام بهتر است انواع مختلف کیسه مثل فیتر دار، ته بسته و ته باز استفاده کنید تا کیسه مناسب خود را پیدا کنید. ضمن اینکه با شست و شو تخلیه در فاصله های کمتر امکان بو گرفتن کیسه کمتر میشود.