● کوتاهی قد یک اصطلاح برای کسانی است که قد آن‌ها در مقایسه با قد همسالان خودشان کمتر است. اگر چه این اصطلاح می‌تواند برای بزرگسالان استفاده شود؛ اما از کوتاهی قد بیشتر برای اشاره به کودکان استفاده می‌کنند.
● یک کودک با وجود اینکه سالم است، می‌تواند به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از دوستان خود باشد. در بیشتر موارد این موضوع در صورتی صادق است که قد والدین کودک، کوتاه‌تر از حد متوسط باشد.
● اما گاهی اوقات، قد کوتاه می‌تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد؛ پس باید کوتاهی قد در کودکان را جدی گرفت.
● در این مقاله از موسسه دارویی رضوی به این موضوع بسیار مهم پرداخته‌ایم. اگر شما نسبت به قد کودک خودتان نگران هستید تا آخر این مقاله همراه ما باشید؛ چراکه نکات بسیار مفیدی آورده شده است.
علت کوتاهی قد چیست؟
● اگرچه رشد کندتر از حد نرمال ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد؛ اما اکثر کودکانی که قد کوتاهی دارند هیچ بیماری پزشکی ندارند و با سرعت طبیعی رشد می‌کنند.
● اما سه دلیل اصلی کوتاهی قد شامل ژنتیک، تاخیر در رشد و بیماری است. در ادامه به بررسی نقش این دلایل روی کوتاهی قد پرداخته‌ایم.
1. ژنتیک
● اگر یک یا هر دو نفر از والدین کودک کوتاه قد باشند، این احتمال وجود دارد که فرزندشان هم قد کوتاهی داشته باشد. البته اگر هیچ دلیل پزشکی برای کوتاهی قد یکی از والدین وجود نداشته باشد، احتمالا قد کوتاه فرزند طبیعی است.
2. تاخیر رشد و بلوغ اساسی
● بعضی از کودکان دیرتر از دیگران رشد می‌کنند. این کودکان برای سن خود کوچک هستند و اغلب دیرتر به بلوغ می‌رسند. با این حال، آن‌ها پس از توقف رشد دوستانشان به رشد خود ادامه خواهند داد. معمولا این کودکان تا بزرگسالی به همسالان خود می‌رسند.
3. بیماری‌ها
● برخی از بیماری‌ها ممکن است باعث کوتاهی قد غیرعادی شوند. این بیماری‌ها به چند دسته شامل بیماری‌های غدد درون‌ریز، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های استخوانی و اسکلتی و شرایط ژنتیکی تقسیم می‌شوند.
● در زیر چند مورد از این بیماری‌های در دسته‌های مختلفی آورده شده است:
- ○ کم خونی
- ○ آسم
- ○ بیماری استخوان
- ○ بیماری سلیاک
- ○ بیماری قلبی
- ○ بیماری التهابی روده
- ○ بیماری کلیوی
- ○ آکندروپلازی
- ○ سندرم داون
- ○ سندرم نونان
- ○ سندرم راسل سیلور
- ○ سندرم ترنر
- ○ هیپوفیتاریسم
- ○ کم‌کاری تیروئید
- ○ داروهای مصرف شده برای اختلال بیش فعالی (ADHD)
- ○ تغذیه نامناسب
- ○ نارس بودن یا وزن کم هنگام تولد
مراجعه به پزشک
● تنها پزشک می‌تواند تشخیص دهد که کوتاهی قد فرزند شما دلیل پزشکی دارد یا خیر. البته این فرایند زمان می‌برد. پس باید معاینه‌های منظمی همراه با پزشک خانواده یا متخصص اطفال پیگیری کنید. البته خود شما هم می‌توانید قد و سلامت کلی فرزندتان را در خانه کنترل کنید.
● در این شرایط سوالات زیر را از خودتان بپرسید:
- ○ آیا فرزند من به طور قابل‌توجهی از همکلاسی‌های هم سن و هم جنس خود کوتاه‌تر است؟
- ○ آیا رشد کودک شروع به کاهش کرده است؟
- ○ آیا لباس‌های سال گذشته هنوز هم به‌راحتی برای کودک مناسب است؟
- ○ آیا کودک اغلب خسته است؟
● داشتن پاسخ به این سوالات به پزشک در تشخیص هر مشکلی کمک می‌کند.
تشخیص کوتاهی قد در کودکان
● پزشک قد، وزن و طول اندام کودک را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین در مورد سابقه پزشکی خانواده و کودک سوالاتی را از والدین می‌پرسند.
● در این شرایط باید آمادگی پاسخ به سوالات زیر را داشته باشید:
- ○ قد متوسط بستگان فعلی و گذشته چقدر است؟
- ○ آیا سابقه بیماری خاصی دارید؟
- ○ بلوغ برای هر دو والدین چه زمانی شروع شد؟
- ○ زایمان فرزندتان چگونه بود؟
- ○ آیا در روند رشد فرزندتان الگوی خاصی مشاهده می‌کنید؟
- ○ رژیم غذایی معمولی فرزندتان چیست؟
- ○ آیا علائم دیگری هم وجود دارد؟
● پزشک شما ممکن است در صورت مشکوک‌بودن به یک وضعیت پزشکی آزمایش‌های پزشکی را تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل گزینه‌های زیر باشد:
- ○ عکس‌برداری با اشعه ایکس از صفحات رشد در دست چپ برای بررسی مطابقت رشد کودک با سنش
- ○ غربالگری برای کمبود هورمون رشد (GHD)
- ○ شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی ناهنجاری در گلبول‌های قرمز
- ○ بررسی DNA جهت تشخیص سندرم ترنر در دختران و سایر بیماری‌های ژنتیکی
- ○ آزمایش خون برای بررسی کبد، تیروئید، کلیه و سایر مشکلات
- ○ اسکن تصویربرداری برای بررسی تومورها
درمان کوتاهی قد در کودکان
● درمان کوتاهی قد به علت آن بستگی دارد. کم‌کاری تیروئید را می‌توان با جایگزینی هورمون تیروئید درمان کرد. تزریق هورمون رشد می‌تواند برای درمان کمبود هورمون رشد (GHD) و همچنین برای بهبود قد و رشد استخوان در کودکانی که به سندرم ترنر یا بیماری مزمن کلیه مبتلا هستند، تجویز شود.
● در برخی موارد ممکن است عمل جراحی مانند آکندروپلازی و هیپوکندروپلازی برای بلند کردن اندام گزینه مناسبی باشد. این روش نیازمند بریدن استخوان‌های پا و قراردادن ابزار مخصوص در داخل و خارج پاها است. در این شرایط استخوان‌ها به تدریج و با احتیاط توسط این ابزار از هم جدا می‌شوند و به استخوان جدید اجازه می‌دهند تا بین قسمت‌های بریده شده رشد کند.
● البته همه کوتاهی قدها به درمان نیاز ندارند. برای کودکانی که به طور طبیعی قد کوتاه دارند، هیچ درمانی برای آن‌ها ضروری نیست. اما اگر کودکی مورد تمسخر سایر بچه‌ها قرار بگیرد، می‌تواند برای خود کودک چالش‌برانگیز باشد.
● در نتیجه والدین باید به فرزند خود این اطمینان خاطر بدهند و بر پذیرش و دوست‌داشتن بدن کودک تاکید کنند.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای کوتاهی قد
● اگر اختلال رشد یا کوتاهی قد کودک شما ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، درمان آن وضعیت ممکن است رشد را بهتر کند. در بخش‌های قبل به بیمارهای زمینه‌ای که روی قد کودکان تاثیرگذارند، اشاره شد.
● در زیر نحوه درمان هر یک از این شرایط آورده شده است:
کم خونی
● درمان‌نکردن کم‌خونی می‌تواند رشد کودک را متوقف کند. درمان مناسب برای این بیماری می‌تواند رشد را بهبود بخشد.
آسم
● داروهایی که برای درمان آسم استفاده می‌شوند، ممکن است بر رشد تاثیر بگذارند. پزشک کودک می‌تواند در تعیین بهترین دارو برای درمان آسم به والدین کمک کند.
بیماری استخوان
● بیماری استخوان ناشی از کمبود ویتامین D یا راشیتیسم می‌تواند منجر به کوتاهی قد شود. درمان با ویتامین D و مکمل‌های کلسیم احتمالا هر دو شرایط را بهبود بخشد.
بیماری سلیاک
● بیماری سلیاک ممکن است از جذب مواد مغذی جلوگیری کند؛ در نتیجه این بیماری می‌تواند رشد را متوقف کند و باعث ضعیف شدن استخوان‌ها شود. یک رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند علائم بیماری سلیاک را کاهش دهد و به درمان مشکلات رشد مرتبط با این بیماری کمک کند.
بیماری قلبی
● در برخی از کودکان مبتلا به بیماری قلبی، قلب به طور ناکارآمد و سریع‌تر پمپاژ می‌کند؛ در نتیجه متابولیسم را بالا می‌برد. متابولیسم سریع‌تر به کالری بیشتری برای حفظ رشد و وزن سالم نیاز دارد؛ اما گاهی اوقات کودک مبتلا به بیماری قلبی بدون اشتهای سالم است و این شرایط می‌تواند باعث کوتاهی قد شود.
● این کودکان ممکن است به تغذیه از طریق لوله گوارش نیاز داشته باشند. حتی آن‌ها به نوشیدن شیر پرکالری، شیر خشک یا خوردن مقادیر کمی غذای پرکالری برای بهبود رشد خود نیاز دارند.
بیماری التهابی روده
● کودکان مبتلا به بیماری التهابی روده ممکن است مواد مغذی کافی را از غذا دریافت نکنند یا به دلیل التهاب مزمن نتوانند از مواد مغذی استفاده کنند؛ در نتیجه این وضعیت می‌تواند منجر به کوتاهی قد شود. درمان مناسب این بیماری باید علائم آن و رشد کودک را بهبود بخشد.
بیماری کلیوی
● نارسایی رشد یکی از عوارض شایع بیماری مزمن کلیوی است. کودکان با قد کوتاه ناشی از بیماری مزمن کلیوی ممکن است برای تحریک رشد به هورمون رشد نیاز داشته باشند. در این شرایط احتمالا تغییراتی در رژیم غذایی کودک توصیه شود.
سندرم داون
● کودکان مبتلا به سندرم داون بیشتر مستعد ابتلا به شرایطی هستند که بر رشد تاثیر می‌گذارد. درمان این شرایط به کوتاهی قد کمک می‌کند.
سندرم نونان
● هورمون رشد ممکن است برای درمان کوتاهی قد ناشی از این بیماری استفاده شود.
سندرم راسل سیلور
● برای درمان کوتاهی قد ناشی از این بیماری هم احتمالا از هورمون رشد استفاده شود. احتمالا یک رژیم غذایی با کالری کافی برای تقویت رشد مفید خواهد بود.
سندرم ترنر
● درمان با هورمون رشد کوتاهی قد مرتبط با این بیماری را درمان می‌کند.
هیپوفیتاریسم
● هیپوفیز می‌تواند باعث کمبود هورمون رشد و در نتیجه کوتاهی قد در کودکان شود. این بیماری با هورمون رشد درمان می‌شود.
کم‌کاری تیروئید
● کوتاهی قد ناشی از کم‌کاری تیروئید با لووتیروکسین، یک هورمون تیروئید مصنوعی، درمان می‌شود.
دیابت نوع 1 و 2
● معمولا کوتاهی قد با این شرایط اغلب اتفاق نمیافتد. کنترل مناسب دیابت می‌تواند به جلوگیری از مشکلات رشد کمک کند.
تغذیه نامناسب
● اگر کوتاهی قد ناشی از تغذیه نامناسب باشد ممکن است با یک رژیم غذایی بهتر آن را برطرف کرد. البته ناگفته نماند که مشکلات دوران بارداری هم می‌توانند بر قد کودک تاثیر بگذارند.
داروها
● اگر قد کوتاه ناشی از داروها باشد، پزشک احتمالا درمان‌ها بهتری را پیشنهاد دهد که به رشد کودک شما آسیبی وارد نکند.
جمع‌بندی
● اختلالات رشد و کوتاهی قد بدین معنی است که فرزند شما به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از سایر کودکان هم‌سن و همجنس خود است. ژنتیک، تاخیر در رشد و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در به وجود آمدن این شرایط تاثیرگذار باشند. پزشکان برای تشخیص این شرایط ابتدا معاینه‌های پزشکی را انجام می‌دهد.
● در صورتی که آن‌ها به بیماری خاصی مشکوک باشند، احتمالا آزمایش‌های بیشتری را تجویز کنند. زمانی که کوتاهی قد یا اختلال رشد علت پزشکی داشته باشد، درمان بر اساس شرایط زمینه‌ای متفاوت است.
درج نظر