یکم تا هفتم آبان ماه، هفته پیشگیری از مسمومیت ها نام گذاری شده است و " با افزایش آگاهی، مانع مسمومیت دارویی شویم" شعار این هفته تعیین شده است.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه شایعترین علت بروز مسمومیت در جهان، مصرف داروها بیش از مقادیر درمانی تجویز شده است؛ اظهار داشت: هدف ویژه برنامه های این هفته ، کاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت است .
دکتر محمد رضا صابری با بیان اینکه هفتاد درصد از مسمومیت های ارجاع شده به مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم کشور، مسمومیت های دارویی است خاطر نشان کرد: مصرف مقادیر زیاد برخی از داروهای ظاهرا کم خطر ، می تواند برای فرد خصوصاً کودکان و افراد مسن کشنده باشد.
وی افزود: شیوهی جدید زندگی ماشینی و دسترسی آسان به انواع مواد شیمیایی، داروها، سموم بدون داشتن اطلاعات کافی از نحوهی نگهداری، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوطه، شیوع مسمومیتهای اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطر نشان کرد: اگرچه بسیاری مسمومیتها توسط کادر پزشکی - درمانی کنترل شده و منتج به مرگ نمیشود، اما خسارت های جبرانناپذیری را به پیکرهی اقتصاد، سلامت و بهداشت جسمی و روانی جامعه و خانوادهها وارد می کند.
دکتر صابری با اشاره به نقش مهم اطلاع رسانی در ارتقاء آگاهی و بهبود سلامت جامعه اظهار داشت: ویژه برنامه های هفته پیشگیری از مسمومیت ها نیز با همکاری دیگر سازمان ها با هدف حساس سازی و اطلاع رسانی اجرا می شود.
پیشگیری از بروز مسمومیت ناشی از داروها، پیشگیری از مسمومیت ها در کودکان، پیشگیری از مسمومیت ناشی از گازها و منوکسیدکربن، پیشگیری از مسمومیت با مواد غذایی و گیاهان سمی، پیشگیری از مسمومیت با سموم دفع آفات نباتی، مواد شیمیایی شامل: اسید، قلیا و شوینده های خانگی، فراورده های نفتی، فلزات سنگین مانند سرب، جیوه و باتری مینیاتوری، پیشگیری از مسمومیت ناشی از گزیدگی ها و پیشگیری از مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر و محرک از جمله عناوین برنامه های این هفته می باشد .
انواع مسمومیت دارویی
مسمومیت سهوی و عمدی دو نهوع شایع مسمومیت دارویی هستند. در مسمومیت سهوی دارو به اشتباه مصرف میشود. معمولا کودکان و حتی در برخی موارد بزرگسالان و افراد کهنسال قربانی این نوع از مسمومیت هستند. مثلا فردی به دکتر مراجعه میکند و باید یک قرص را در هفته دو یا سه بار مصرف کند اما به طور اشتباهی روزی سه عدد قرص میخورد و بعد از چند روز دچار مسمومیت میشود.
در مسمومیت عمدی فرد آگاهانه و عمدی داروی بیش از حد مصرف میکند. معمولا داروهایی که در منزل نگهداری میشوند مثل قرصهای آرام بخش و اعصاب از جمله داروهای مصرفی در این دسته هستند.
علایم و درمان
متاسفانه اکثر داروها علائم مشخص و اختصاصی برای تشخیص مسمومیت دارویی ندارند. بعضی داروها مثل آتروپین و امثال آن موجب گشادی مردمک چشم میشوند و اگر دارویی از این خانواده مصرف شود با معاینه چشم میتوان فهمید که داروی مصرفی از چه دستهای بوده است. ولی به غیر از این مورد نمیتوان دارویی که موجب مسمومیت شده را حدس زد.
گاهی اوقات هم دیده میشود که بسیاری از مردم به دلایل مختلف مثلا سردرد یا دندان درد بهطور مکرر از قرصهایی مثل استامینوفن استفاده میکنند. باید بدانید که مصرف یک یا دو عدد از این قرص باعث ایجاد مسمومیت نمیشود ولی اثرات چنین دارویی در بدن به صورت تجمعی است یعنی با مصرف مداوم امثال چنین قرصهایی اثرات آن در بدن جمع میشود و بعد از گذشت مدتی علایم مسمومیت را ایجاد میکنند. تنفسهای تند یا حالت تهوع، سردرد و سرگیجه همگی از نشانههای مسمومیت چنین داروهایی هستند. ولی مشکلی که در اینجا وجود دارد این است که این علائم هم ویژگی اختصاصی مسمومیت نیستند و ممکن است با علائم بیماریهای دیگر اشتباه گرفته شوند.
اما در هرحال اگر متوجه شدید که فردی سهوی و یا از روی عمد مقداری دارو مصرف کرده که ممکن است موجب مسمومیتش شود، باید حتما او را نزد پزشک یا مرکز مسمومان ببرید تا هر چه زودتر شست وشوی معده برای او انجام شود و درمان مناسب صورت بگیرد.
البته اگر شخص به طور اشتباهی دارویی مصرف کرده، درصورتیکه میدانید که چه نوع دارویی استفاده کرده و هوشیار است، میتوانید از مواردی که باعث استفراغ در انسان میشود استفاده کنید و اجازه ندهید تا داروها در بدن جذب شوند. بعضی از داروها مثل قرص دیازپام جذب بالایی دارند و سریعا جذب بدن میشوند یعنی به محض ورود قرص در بدن اثر میکند. بنابراین در چنین مواردی مخصوصا اگر افراد مصدوم کودکان باشند بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا خودتان فرد را به مرکز مسمومیت برسانید. در صورت بد حال بودن مریض تماس با اورژانس بسیار ضروری است چون ممکن است نیاز به مراقبتهای دیگری باشد.
اگر فرد مسموم حالت خواب آلودگی دارد یا مدت زیادی از مصرف دارویش گذاشته، شست وشوی معده و استفراغ فایدهای در این حالت ندارد، یعنی دارو وارد سیستم گردش خون شده بنابراین فرد را سریع به مرکز درمانی ببرید. چنین بیماری به دلیل اینکه هوشیار نیست و دچار منگی میشود ممکن است با استفراغ، محتویات معده وارد ریهاش شود و دچار خفگی گردد. پس در این موارد به هیچ وجه توصیه نمیشود که فرد مصدوم را وادار به استفراغ کنید چون منجر به انسداد ریه خواهد شد و خطر خفگی به دنبال خواهد داشت.
پیشگیری از مسمومیت با داروها
بهترین راه برای پیشگیری از مسمومیت ناخواسته با داروها آن است که دارو را فقط با تجویز پزشک مصرف کنید و از خوددرمانی بپرهیزید و داروها را به هیچ عنوان در دسترس به خصوص کودکان قرار ندهید.
همچنین پیشنهاد میشود تا در خوردن داروهای سه حلقهای ضد افسردگی نظیر «ایمن پرامین» بسیار دقت کنید. این قرصها به طور معمول در همه خانهها یافت میشود اما مساله مهم این است که بدن افراد مختلف در دوزهای متفاوت این داروها عکس العمل عجیبی نشان میدهند. بیمارانی هستند که با خوردن پنج عدد از این قرصها دچار مسمومیت شدهاند اما شاید شخص دیگری 20 عدد از این قرصها را مصرف کند اما اتفاقی برایش نیفتد. بنابراین در مورد خیلی از داروها نمیتوان به طور دقیق گفت که مصرف چه میزان از آنها علایم مسمومیت را به همراه خواهد داشت چون عکسالعمل بدن افراد به میزان مصرف داروها بسیار متفاوت است.
یادتان باشد اگر دارویی را با تجویز پزشک برای درمان ناراحتی خاصی مصرف میکنید به هیچ عنوان در موارد دیگر برای رفع ناراحتیهای دیگر مثل سردرد و غیره استفاه نکنید. عدم رعایت این موضوع نیز میتواند موجب بروز مسمومیت دارویی شود چون شرایط جسمانی شما ممکن است با گذشته متفاوت باشد، بنابراین از خوددرمانی به شدت پرهیز کنید تا دچار مسمومیت نشوید.
توجه به تاریخ مصرف داروها از دیگر نکات قابل توجه است. اگر داروها را بعد از گذشت تاریخ مصرف استفاده کنید آسیب جدی به بدن وارد میشود. بعد از گذراندن دوره درمانی اگر مقداری از دارو باقی مانده، سعی کنید تا آن را دور بریزید و در خانه نگهداری نکنید. یادتان باشد که به هیچ عنوان نمیتوانید شربتی را که چهار یا پنج ماه، در یخچال نگهداری شده مصرف کنید، در غیراین صورت ممکن است باعث بروز مسمومیت در میان یکی از افراد خانواده شود.
اخبار و مقالات پزشکی و سلامت - بانک اطلاعات دارویی
درج نظر