ملاتونین که در سال 1985 کشف شد، هورمونی است که بدن برای تنظیم ریتم طبیعی خود و حفظ ساعت درونی بدن ترشح می کند. نور، کلیدی است که آنرا کنترل می کند. وقتی نور روز از بین می رود و شب می شود، سطح ملاتونین حدود 1 تا 3 ساعت قبل از خواب بالا می رود و موجب خواب آلودگی می شود. در صبح، وقتی نور به چشم می خورد، تولید ملاتونین متوقف می شود و ما هوشیار می شویم.
در 12 ام ماه نوامبر سال 2018، ایزابل وازنی هر راهی را برای به خواب رفتن امتحان کرد. او یک شب زنده دارِ قهار بود که با بالا رفتن سن اش بی خوابی او شدت یافت. چای بابونه می نوشید و یا موسیقی های آرامش بخش گوش می کرد، اما هیچ یک فایده ای نداشت. بعضی روزها از شدت بی خوابی نمی توانست کار یا حتی رانندگی کند. بعد از بازنشستگی اش تمام شب را بیدار می ماند.
وازنی 63 ساله ساکن بریتیش کلمبیا می گوید: "وقتی کل روز را بخوابید و شبها بیدار بمانید، زندگی اجتماعی تان تحت تاثیر قرار می گیرد زیرا ساعت 3 نصف شب کسی برای حرف زدن با شما بیدار نیست." وقتی او از پزشک خود درخواست قرص های خواب کرد، او در عوض به وانزی ملاتونین را پیشنهاد کرد و امروز زندگی او دگرگون شده است."من هیچگاه الگوی خواب منظمی نداشتم کاش سی سال زودتر از وجود ملاتونین با خبر می شدم."
وانزی نیز مانند بسیاری از افراد دیگر که از مشکلات خواب رنج می برند به استفاده از این هورمون روی آورده است. این هورمون که اغلب با عنوان هورمون خواب شناخته می شود، برای آرامش این افراد و خانواده هایشان پیشنهاد می شود. بطور کلی، بنظر می رسد مصرف کنندگانِ آمریکایی بیش از 425 میلیون دلار در سال 2018 صرف ملاتونین کرده اند. این میزان در سال 2012 بیش از 259 میلیون دلار بوده است. بیش از 3 میلیون فرد بالغ و بیش از نیم میلیون کودک از ملاتونین استفاده می کنند و به نظر می رسد این عدد در خانواده هایی که دچار مشکلات بیخوابی هستند رو به افزایش باشد.
اما با افزایش مصرف، نگرانی هایی در مورد سلامتی نیز بوجود می آید. در ماه مارس سه کارمند در مرکز مراقبت در ایلینوی برای استفاده از ملاتونین در چند کودک 2 ساله به منظور سرعت بخشیدن به خواب آنها، دستگیر شدند. وقتی مورد بازجویی قرار گرفتند، مدعی شدند چون این هورمون بصورت مجاز فروخته می شود، تصور می کردند خطری ندارد.
مصرف یا سوء مصرف ملاتونین در افراد بسیار مضر است. تماس ها به مراکز کنترل مسومیت در مورد استفاده از ملاتونین بسیار افزایش یافته است. این تماس ها در سالهای 2014 تا 2018 حدود 86 درصد بعلت مصرف ملاتونین توسط کودکان بوده است. فقط تا ماه ژانویه، حدود 30 هزار تماس در مورد مصرف ملاتونین بوده است که 24 هزار تا از آنها مربوط به کودکان 12 ساله و کمتر بوده است.
کرگ کانپری مدیر مرکز مطالعات خواب کودکان در موسسۀ خوابِ Yale می گوید: " افراد تصور می کنند ملاتونین یک ویتامین است اما در واقع ملاتونین فقط یک هورمون می باشد. اگر ملاتونین در زمان خواب و به میزان مناسب دریافت شود می تواند برنامۀ خواب شما را منظم کند. مثلا اگر مسافرت کرده اید و ساعات خوابتان تغییر کرده است و یا به تعطیلات رفتید و الگوی خوابتان به هم خورده است، می توانید برای بهبود خوابتان از ملاتونین استفاده کنید.
با توجه به اینکه ملاتونین می تواند درمان مناسبی برای بی خوابی باشد، محدودیت هایی نیز در مصرف دارد و وقتی نوبت به مصرف کودکان می رسد نگرانی ها افزایش می یابد. در صورتیکه این دارو کوتاه مدت استفاده شود می تواند کم خطر باشد.
میشل بروس، روانشناس ساکن کالیفرنیا می گوید: "بسیاری از افراد تصور می کنند ملاتونین را باید دقیقا قبل از خواب مصرف کنند و آنرا مانند قرص های خواب درنظر می گیرند."
ملاتونین برای برخی مفید و برای برخی مضر است.
ملاتونین که در سال 1985 کشف شد، هورمونی است که بدن برای تنظیم ریتم طبیعی خود و حفظ ساعت درونی بدن ترشح می کند. نور، کلیدی است که آنرا کنترل می کند. وقتی نور روز از بین می رود و شب می شود، سطح ملاتونین حدود 1 تا 3 ساعت قبل از خواب بالا می رود و موجب خواب آلودگی می شود. در صبح، وقتی نور به چشم می خورد، تولید ملاتونین متوقف می شود و ما هوشیار می شویم.
ملاتونین تنظیم کنندۀ خواب است نه آغازگر خواب.
میشل بروس می گوید: "ملاتونین تنظیم کنندۀ خواب است و موجب شروع خواب نمی شود." از سال 1980، تولید کنندگان مکمل های غذایی ملاتونین را در آزمایشگاه ها تولید کرده و آنرا بعنوان عامل خواب آوری معرفی نمودند. اما برخی مطالعات نشان می دهد که ملاتونین بر روی افراد دچار بیخوابی شدید موثرنیست. با بررسی 15 مطالعه شامل 284 شرکت کننده، مشخص شد افرادی که ملاتونین را قبل از خواب دریافت کرده اند حدود 3.9 دقیقه زودتر از میزان متوسط و 13 دقیقه طولانی تر به خواب رفتند. 19 مطالعۀ دیگر شامل 1700 نفر نشان داده اند که افرادی که از ملاتونین استفاده کرده اند 7 دقیقه زودتر و 8 دقیقه طولانی تر به خواب رفته اند.
کثی گولدستین، استادیار مغز و اعصاب در دانشگاه میشیگان و موسسۀ خواب می گوید: "وقتی بدن شما ملاتونین را در شب تولید می کند، مصرف بیشتر آن مانند یک قطره در اقیانوس است و تاثیر زیادی ندارد." آلفرد لوی، استاد دانشگاه و بنیانگذار تحقیقات در زمینۀ ملاتونین می گوید مصرف بیشتر (3 میلی گرم یا بیشتر) می تواند تاثیر خواب آوری بر حدود یک سوم از افراد داشته باشد. "این امر در مورد برخی افراد صدق می کند و برای برخی دیگر به اینصورت نیست. شما باید آنرا مصرف کنید و ببینید آیا برایتان مفید است یا خیر."
تغییر ساعت بدن
متخصصان معتقدند مصرف مکمل های حاوی ملاتونین می تواند تاثیرات زیادی بر درمان اختلالات ریتم شبانه روزی بدن مانند "اختلال حالت تاخیرخواب و بیداری" داشته باشد که در این مورد بدن ملاتونین کمی ترشح می کند و این میزان به سطح طبیعی نمی رسد؛ به همین دلیل به خواب رفتن دشوارتر و بیدار شدن نیز سخت می شود. یکی از مطالعاتی که در ماه ژوئن در مجلۀ PLOS چاپ شد، 116 مرد با اختلال خواب را مورد بررسی قرار داد و دریافت که افرادی که 0.5 میلی گرم ملاتونین را یک ساعت قبل از خواب برای حداقل 5 شب در هر هفته مصرف کرده اند، خواب راحت تری داشته اند و 34 دقیقه زودتر به خواب رفته اند. الگوی خواب این افراد بعد از 4 هفته تنظیم شده است.
تصور کنید شما یک شب زنده دار قهار هستید و فقط بعد از ساعت 4 صبح احساس خواب می کنید و بعد تا ظهر می خوابید. می توانید در ساعت 11 شب دوز پایین ملاتونین (0.5 میلی گرم) را مصرف کنید. گولدستین می گوید: "این امر نه تنها به خوابتان کمک می کند بلکه موجب تنظیم ساعت خوابتان نیز می شود."
بروس که شخصا 0.5 میلی گرم ملاتونین را 90 دقیقه قبل از خوابش در زمان مسافرت مصرف می کند، معتقد است ملاتونین می تواند جت لگ را نیز درمان کند. بعد از تعطیلات و تغییر ساعات خواب و بیداری، دوز پایین ملاتونین (0.3 میلی گرم) می تواند خواب شما را بهبود بخشد و ساعت خوابتان را تنظیم کند. به یاد داشته باشید اگر بعد از مصرف ملاتونین احساس خواب آلودگی شدید می کنید از رانندگی کردن پرهیز کنید.
تحقیقات نشان داده اند ؛ برخی از افراد با مصرف روزانۀ 0.3 میلی گرم ملاتونین در اواخر روز، نشانه هایی از افسردگی زمستانی را بروز داده اند. اما از آنجاییکه تعداد کمی از افراد به استفاده از ملاتونین در روز پاسخ بهتری داده اند، می توان با مشورت با یک پزشک ملاتونین را در روز مصرف کرد. لوی می گوید: " چالش اصلی در رابطه با ملاتونین این است که مصرف و تاثیر آن پیچیده است. اگر در زمان نامناسب آن را استفاده کنید، ساعت بدنتان تغییر می کند و دچار مشکل می شوید."
آیا مصرف ملاتونین برای کودکان بی خطر است؟
ملاتونین دومین مادۀ پر مصرف در بین محصولات طبیعی برای کودکان است. مطالعات نشان می دهند ملاتونین می تواند به کودکان مبتلا بهاختلال اوتیسم که سطح ملاتونین پایین تری دارند و همینطور کودکان مبتلا به ADHD (بیماری نقصان توجه) که برای بخواب رفتن دچار مشکل هستند و تا دیروقت بیدار می مانند، نیز کمک کند. یکی از تحقیقات اخیر که بر روی 125 کودک مبتلا به ASD انجام شد، نشان می دهد که افرادی که دوزهای بیشتری از ملاتونین را (2 تا 5 میلی گرم)برای 13 هفتۀ مداوم مصرف می کنند حدود 1 ساعت طولانی تر در هر شب می خوابند و از اختلالات خواب کمتری رنج می برند. کنپری می گوید: " اگر مصرف آن به عادت تبدیل نشود، خطری به همراه ندارد. ملاتونین می تواند در مورد کودکانی که دچار مشکل خواب هستند نیز استفاده شود."
اما بقیۀ تحقیقات نشان می دهند که در مورد مصرف ملاتونین نگرانی هایی وجود دارد. در سال 2015، محققانی از استرالیا تحقیقی را در رابطه با مصرف ملاتونین انجام دادند که به بررسی تغییرات بعد از استفاده از ملاتونین در برخی جانوران در دورۀ بلوغ شان پرداخت. علاوه بر این، تحقیقاتی نیز در سال 1990 انجام شد که دانشمندان به میزان بالای مصرف ملاتونین و تاثیرات آن بر کنترل زاد و ولد پرداختند زیرا ملاتونین بر سیستم تولید مثل نیز تاثیراتی دارد.
دیوید کنوی مدیر آزمایشگاه فیزیولوژی در دانشگاه آدلاید می گوید: "با در نظر گرفتنِ تاثیرات ملاتونین بر خواب و با توجه به دانش ما در موردعملکرد ملاتونین در بدن می توان گفت مصرف ملاتونین در کودکان و یا حتی بزرگسالان می تواند خطراتی به همراه داشته باشد. وی همچنین اظهار داشت؛ این یافته ها در حیوانات بوده است و هیچ تحقیقی در زمینۀ اثرات مشابه در انسان ها انجام نشده است.
تحقیقات کمی در مورد تاثیر ملاتونین بر سلامت کودکان موجود است. بنابراین اگر بیماران از این هورمون به خوبی استفاده کنند و تحت نظر پزشک قرارگیرند امید است اثر مخربی بر سلامتی شان نداشته باشد.
علاوه بر این، این پزشک محقق پیشنهاد می کند که ملاتونین و یا هر گونه داروی دیگری را به کودکان زیر 2 سال ندهید. او والدین را مجبور می کند تا بدنبال ابزارهای دیگری برای به خواب رفتن کودکان باشند. می توانند ساعت خواب و بیداری را برای فرزندان خود مشخص کنند و از آنها بخواهند این زمان ها را رعایت نمایند تا نیازی به مصرف ملاتونین نباشد. "خانواده ها باید خواب را در اولویت کارهایشان قرار دهند و سعی کنند بدون دارو ها مشکلات خواب فرزاندان را برطرف کنند."
ملاتونین می تواند اثرات مختلفی داشته باشد.
بروس معتقد است استفادۀ کوتاه مدت از ملاتونین بی خطر است درحالیکه استفادۀ بیش از حد از آن می تواند حتی تا روز بعد نیز مشکلاتی ایجاد کند. علاوه بر این، مصرف ملاتونین تاثیر دیگر دارو ها مانند داروی فشارخون و یا قرص های ضد بارداری را کاهش می دهد. علاوه بر این، موجب می شود افرادی با اختلالات تشنجی، بیشتر دچار تشنج شوند. بنابراین قبل از مصرف هر میزانی از ملاتونین با پزشک خود مشورت نمایید.
از آنجاییکه مکمل های خوراکی بعنوان داروهای تجویزی شناخته نمی شوند، کیفیت آنها می تواند بسیار متفاوت باشد. یکی از تحقیقات اخیر نشان داده است که 71 درصد مکمل های ملاتونین که مورد بررسی قرار گرفتند؛ شامل موارد مندرج در برچسب روی بسته بندی نبودند. برخی از آنها شامل 4 برابر ملاتونین بیشتر از میزان ذکر شده روی برچسب بودند و 26 درصد از آنها شامل سروتونین نیز بودند. کنپری می گوید: " کیفیت محصولات باید با دقت مورد بررسی قرار کیرد تا مشکلی ایجاد نشود."
کنپری معتقد است: " افراد مختلف باید میزان مختلفی از این موارد را مصرف کنند. او پیشنهاد می کند که افراد با میزان کم شروع کنند و در صورتیکه مشکلی نداشتند این میزان را افزایش دهند. علاوه بر این من بیمارانی داشتم که با مصرف میزان زیاد این موارد مشکلاتی داشتند و بعد از کم کردن میزان مصرف، مشکلاتشان نیز برطرف شد."
مرکز کنترل مسمومیت آمریکا گزارش داده است که مصرف ملاتونین در سالهای 2012 تا 2016 تا 114 درصد افزیش داشته است که بیشترین میزان آن ، مربوط به 24000 نفر (76 درصد تماس ها) در سال 2016 بوده است. والدین اغلب با این مرکز تماس می گیرند تا مصرف اشتباهی و یا بیش از حد ملاتونین توسط فرزندانشان را گزارش دهند. این موضوع موجب حالت تهوع، اسهال، سردرد، تغییرخلق وخوی، خواب آلودگی پایدار حتی تا روز بعد و شب اداری نیز می شود.
نکتۀ آخر اینکه: متخصصان معتقدند برای بزرگسالانی که ساعت خوابشان به هر دلیلی تغییر کرده است و همینطور برای کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD، ملاتونین می تواند بسیار مفید باشد. فقط سعی کنید نام برند را هوشمندانه انتخاب کنید و حتما قبل از مصرف با پزشکتان مشورت نمایید. هر زمان الگوی خوابتان تنظیم شد از مصرف آن دست بردارید. گولدستین معتقد است ما هنوز دقیقا اثرات این مکمل را بر بدن را نمی دانیم.
اغلبِ مکمل های غذایی بر روی زنان باردار و مادران شیرده آزمایش نشده است. بنابراین اگر باردار و یا شیرده هستید، حتما برای مصرف هر کدام از این موارد با پزشک خود مشورت نمایید.
مترجم : دکتر نرگس الهدادی
درج نظر