● بیماری منتقل شونده از غذا که بیشتر به‌عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود، نتیجه خوردن غذای آلوده، فاسد یا سمی است. شایع‌ترین علائم مسمومیت غذایی عبارتند از تهوع، استفراغ و اسهال.
● اگرچه مسمومیت غذایی بسیار اذیت کننده است، اما غیرعادی نیست.
علائم مسمومیت غذایی
● اگر دچار مسمومیت غذایی شوید علائم قطعا در شما بروز می کند. علائم ممکن است بسته به منبع عفونت متفاوت باشد.
● علائم متداول مسمومیت غذایی معمولاً شامل:
- ○ گرفتگی شکم
- ○ اسهال
- ○ حالت تهوع
- ○ استفراغ
- ○ از دست دادن اشتها
- ○ تب خفیف
- ○ ضعف
- ○ سردرد
● علائم مسمومیت غذایی تهدیدکننده زندگی عبارتند از:
- ○ اسهالی که بیش از 3 روز طول بکشد
- ○ تب بالاتر از 38.9 درجه سانتیگراد
- ○ مشکل در بینایی یا صحبت‌کردن
- ○ علائم کم آبی شدید که ممکن است شامل خشکی دهان، دفع کم یا بدون ادرار
- ○ ادرار خونی
● اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال درمان باشید.
مسمومیت غذایی چقدر طول می‌کشد؟
● مدت زمانی که طول می‌کشد تا علائم ظاهر شوند به منبع عفونت بستگی دارد، اما می‌تواند از 30 دقیقه تا 8 هفته متغیر باشد.
● با درمان یا بدون درمان، اکثر موارد در عرض 1 هفته برطرف می‌شوند.
علل مسمومیت غذایی
● بیشتر مسمومیت‌های غذایی را می‌توان در یکی از سه علت اصلی پیدا کرد:
● این پاتوژن‌ها را می‌توان تقریباً در تمام غذاهایی که انسان می‌خورد یافت. با این حال، گرمای حاصل از پخت‌وپز معمولاً پاتوژن‌های موجود در غذا را قبل از رسیدن به بشقاب ما از بین می‌برد. غذاهایی که به‌صورت خام مصرف می‌شوند، منابع رایج مسمومیت غذایی هستند، زیرا فرآیند پخت‌وپز را طی نمی‌کنند.
● گاهی اوقات، غذا در مدفوع یا استفراغ با ارگانیسم‌ها تماس پیدا می‌کند. این حالت به‌احتمال زیاد زمانی رخ می‌دهد که یک فرد بیمار غذا را آماده می‌کند و قبل از پختن دست‌های خود را نمی‌شویید.
● گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی اغلب آلوده هستند. آب نیز ممکن است به ارگانیسم‌هایی که باعث بیماری می‌شوند آلوده باشد.
باکتری‌ها
● باکتری‌ها تا حد زیادی شایع‌ترین علت مسمومیت غذایی هستند. علل باکتریایی مسمومیت غذایی عبارتند از:
- ○ E.coli، به‌ویژه E. coli تولید کننده سم شیگا (STEC)
- ○ لیستریا مونوسیتوژنز
- ○ سالمونلا
- ○ کمپیلوباکتر
- ○ کلستریدیوم بوتولینوم
- ○ استافیلوکوکوس اورئوس
- ○ شیگلا
- ○ ویبریو ولنیفیکوس
● کامپیلوباکتر و کلوستریدیوم بوتولینوم دو باکتری کمتر شناخته شده و بالقوه کشنده هستند که می‌توانند در غذای ما پنهان شوند.
انگل‌ها
● مسمومیت غذایی ناشی از انگل‌ها به‌اندازه مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌ها رایج نیست، اما انگل‌هایی که از طریق غذا پخش می‌شوند بسیار خطرناک هستند.
● عبارتند از:
- ○ توکسوپلاسما گوندی
- ○ لامبلیا ژیاردیا
● کرم‌های نواری مختلف مانند:
- ○ کرم گاو
- ○ کرم نواری خوک
- ○ کرم نواری ماهی
- ○ کریپتوسپوریدیوم
- ○ آسکاریس لومبرکوئیدس، نوعی کرم گرد
- ○ بلوک‌ها (کرم‌های مسطح)، مانند ترماتودهای کبدی و ترماتودهای ریه
- ○ کرم سوزنی یا انتروبیازیس
- ○ تریچینلا
● توکسوپلاسموز عامل اصلی مرگ و میر ناشی از مسمومیت غذایی در ایالات متحده است. توکسوپلاسما گوندی در جعبه‌های خواب گربه نیز یافت می‌شود.
● انگل‌ها می‌توانند در دستگاه گوارش زندگی کنند و برای سال‌ها ناشناخته باقی بمانند. افراد با سیستم ایمنی ضعیف و افراد باردار در معرض خطر عوارض جانبی جدی‌تری هستند اگر انگل‌های خاصی در روده آنها ساکن شوند.
ویروس‌ها
● مسمومیت غذایی می‌تواند توسط یک ویروس نیز ایجاد شود، مانند:
- ○ نوروویروس که گاهی به‌عنوان ویروس نوروالک نیز شناخته می‌شود
- ○ روتاویروس
- ○ آستروویروس
- ○ ساپوویروس
- ○ ویروس هپاتیت A
● نوروویروس در موارد نادر، می‌تواند کشنده باشد. سایر ویروس‌ها علائم مشابهی دارند، اما کمتر رایج هستند.
● ویروسی که باعث بیماری کبدی هپاتیت A می‌شود نیز می‌تواند از طریق غذا منتقل شود.
درمان‌های مسمومیت غذایی
● مسمومیت غذایی معمولاً در خانه قابل درمان است. در ادامه چند راه برای کمک به درمان مسمومیت غذایی آورده شده است:
هیدراته بمانید
● اگر مسمومیت غذایی دارید، بسیار مهم است که بدن به میزان کافی آب داشته باشد. نوشیدنی‌های ورزشی حاوی الکترولیت بالا می‌توانند مفید باشند. آب میوه و آب نارگیل می‌توانند کربوهیدرات‌ها را بازیابی و به رفع خستگی کمک کنند.
● از مصرف کافئین که ممکن است دستگاه گوارش را تحریک کند خودداری کنید. چای‌های بدون کافئین یا گیاهان تسکین دهنده مانند بابونه، نعناع فلفلی و قاصدک ممکن است به آرام کردن ناراحتی معده کمک کند.
مصرف داروهای بدون نسخه
● داروهای بدون نسخه (OTC) مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات می‌توانند به شما در مدیریت اسهال و سرکوب حالت تهوع کمک کنند.
● با این حال، قبل از استفاده از این داروها باید با پزشک مشورت کنید، زیرا بدن از استفراغ و اسهال برای دفع سموم استفاده می‌کند. همچنین، استفاده از این داروها می‌تواند شدت بیماری را کم کرده و باعث شود درمان شما توسط متخصص به تعویق بیفتد.
مصرف داروهای تجویزی پزشک
● اگرچه بسیاری از موارد مسمومیت غذایی به خودی خود برطرف می‌شود، اما برخی از افراد بسته به عامل بیماری‌زایی که باعث بیماری شان می‌شود، می‌توانند از داروهای تجویزی استفاده کنند.
● داروهای تجویزی ممکن است برای افراد مسن، نقص ایمنی یا باردار مفید باشد. برای افراد باردار، درمان آنتی بیوتیکی به جلوگیری از انتقال عفونت به جنین داخل رحم کمک می‌کند.
● اگر به داروهای تجویزی نیاز دارید، پزشک ممکن است یکی از رژیم‌های دارویی زیر را برای بیماری توصیه کند:
○ آسکاریس لومبریکوئیدس: داروهای ضد انگلی آلبندازول یا مبندازول
○ کمپیلوباکتر: آنتی بیوتیک آزیترومایسین
○ کریپتوسپوریدیوم: داروی ضد انگلی نیتازوکسانید که برای درمان اسهال استفاده می‌شود.
○ کرم نواری ماهی: داروی ضد انگلی پرازیکوانتل
○ انتروبیازیس (کرم‌های سوزنی): آلبندازول یا مبندازول
○ جی. لامبلیا: نیتازوکسانید، آنتی بیوتیک‌های مترونیدازول، پارومومایسین، کویناکرین یا فورازولیدون، تینیدازول (تینداماکس) که یک داروی آنتی بیوتیک و ضد انگلی است
○ لیستریا مونوسیتوژنز: آنتی بیوتیک آمپی سیلین
○ اوپیستورکیس (فلوک کبد): پرازیکوانتل یا آلبندازول
○ پاراگونیموس (فلوک ریه): پرازیکوانتل یا داروی ضد انگلی تری کلابندازول
○ شیگلا: آنتی بیوتیک‌های آزیترومایسین یا سیپروفلوکساسین
○ کرم نواری گوشت گاو: پرازیکوانتل یا آلبندازول
○ کرم نوار خوک: پرازیکوانتل یا آلبندازول
○ توکسوپلاسما گوندی: ترکیبی از داروی ضد انگلی پیریمتامین و آنتی بیوتیکی مانند سولفادیازین، آنتی بیوتیک اسپیرامایسین، به‌عنوان یک داروی مستقل
○ تریچینلا: آلبندازول یا مبندازول
○ دریافت آنتی‌توکسین
● عفونت با سم بوتولیسم یک وضعیت اورژانس در نظر گرفته می‌شود. در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
● اگر دچار مسمومیت سم بوتولیسم شدید، پزشک آنتی توکسین تجویز می‌کند. نوزادان آنتی‌توکسین خاصی به نام BabyBIG (گلوبولین ایمنی بوتولیسم) دریافت خواهند کرد.
استراحت
● همچنین برای کسانی که مسمومیت غذایی دارند، مهم است که استراحت کافی داشته باشند.
موارد شدید
● در موارد شدید مسمومیت غذایی، ممکن است نیاز به هیدراتاسیون با مایع داخل وریدی مثل سرم‌ها در بیمارستان داشته باشید.
● در بدترین موارد مسمومیت غذایی، ممکن است جهت بهبودی نیاز به بستری طولانی‌تر در بیمارستان باشد. افراد مبتلا به موارد شدید بوتولیسم که نادر است، ممکن است حتی نیاز به تهویه مکانیکی داشته باشند.
هنگام مسمومیت غذایی چی بخوریم و چی بنوشیم؟
● بهتر است تا زمانی که اسهال و استفراغ از بین برود، به‌تدریج از مصرف غذاهای جامد خودداری کنید. در عوض، مواد غذایی ساده برای هضم که دارای چربی کم هستند مصرف کنید، مانند:
- ○ کراکر نمکی
- ○ نان تست
- ○ ژلاتین
- ○ موز
- ○ برنج
- ○ بلغور جو دوسر
- ○ سیب‌زمینی ملایم
- ○ سبزیجات آب‌پز
- ○ سوپ مرغ
- ○ نوشابه بدون کافئین، مانند زنجبیل یا آبجو بدون الکل
- ○ آب‌میوه‌های رقیق‌شده
- ○ نوشیدنی‌های ورزشی
از چه چیزی باید اجتناب کرد؟
● برای جلوگیری از ناراحتی بیشتر معده، سعی کنید از غذاهای سخت هضم زیر اجتناب کنید:
- ○ محصولات لبنی به‌ویژه شیر و پنیر
- ○ غذاهای چرب
- ○ غذاهای سرخ‌شده
- ○ غذاهای پر چاشنی
- ○ غذاهایی که قند زیادی دارند
- ○ غذاهای ادویه‌دار
● همچنین از:
نحوه تشخیص مسمومیت غذایی
● در موارد شدید، آزمایش خون، آزمایش مدفوع و آزمایشاتی روی غذایی که خورده‌اید ممکن است برای تعیین علت مسمومیت غذایی انجام شود. پزشک همچنین ممکن است از آزمایش ادرار برای ارزیابی اینکه آیا بدن در نتیجه مسمومیت غذایی دچار کم آبی شده است یا خیر استفاده کند.
عوامل خطر مسمومیت غذایی
● هرکسی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود. از نظر آماری، تقریباً همه افراد حداقل یک‌بار در زندگی خود دچار مسمومیت غذایی می‌شوند.
● برخی از جمعیت‌ها بیش از سایرین در معرض خطر هستند. شامل:
○ افراد دچار نقص ایمنی. هر فردی که دارای سیستم ایمنی سرکوب شده یا بیماری خودایمنی باشد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای عفونت و عوارض ناشی از مسمومیت غذایی باشد.
○ افراد باردار. بیشتر در معرض خطر هستند؛ زیرا بدن آنها با تغییرات متابولیسم و سیستم گردش خون در دوران بارداری مقابله می‌کند.
○ بزرگسالان مسن. بزرگسالان 65 سال یا بیشتر نیز با خطر بیشتری برای ابتلا به مسمومیت غذایی روبه‌رو هستند. به این دلیل است که سیستم ایمنی آنها ممکن است به‌سرعت به ارگانیسم‌های عفونی پاسخ ندهد.
○ کودکان زیر 5 سال. نیز به‌عنوان یک جمعیت در معرض خطر در نظر گرفته می‌شوند؛ زیرا سیستم ایمنی آنها به‌اندازه سیستم ایمنی بدن بزرگسالان توسعه نیافته است. کودکان خردسال راحت‌تر تحت‌تأثیر کم‌آبی بدن ناشی از استفراغ و اسهال قرار می‌گیرند.
چگونه از مسمومیت غذایی پیشگیری کنیم؟
● بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که غذای خود را ایمن نگهدارید و از هر غذایی که ممکن است ناامن باشد اجتناب کنید.
● برخی از غذاها به دلیل نحوه تولید و آماده‌سازی، احتمال مسمومیت غذایی بیشتری دارند. عوامل عفونی که در طول پخت‌وپز در برخی غذاها از بین می روند، مانند:
- ○ گوشت
- ○ طیور
- ○ تخم‌مرغ
- ○ صدف
● اگر این غذاها به‌صورت خام مصرف شوند، به‌درستی پخته نشوند، یا اگر دست‌ها و سطوح پس از تماس تمیز نشوند، مسمومیت غذایی ممکن است رخ دهد.
● سایر غذاهایی که احتمالاً باعث مسمومیت غذایی می‌شوند عبارتند از:
- ○ سوشی و سایر محصولات ماهی که به‌صورت خام یا نیم‌پز سرو می‌شوند
- ○ فست‌فود و هات‌داگ‌هایی که حرارت داده نشده یا پخته نشده‌اند
- ○ گوشت چرخ کرده که ممکن است حاوی گوشت چند حیوان مختلف باشد
- ○ شیر، پنیر و آبمیوه غیرپاستوریزه
- ○ میوه‌ها و سبزیجات خام و شسته نشده
● برای جلوگیری از مسمومیت غذایی، اقدامات زیر را انجام دهید:
- ○ همیشه قبل از پختن یا خوردن غذا دست‌های خود را بشویید.
- ○ مطمئن شوید که غذای شما به‌درستی بسته بندی و نگهداری می‌شود.
- ○ گوشت و تخم‌مرغ را کاملاً بپزید.
- ○ قبل از استفاده از آن برای تهیه غذاهای دیگر، هر چیزی را که با محصولات خام در تماس است، ضدعفونی کنید.
- ○ اطمینان حاصل کنید که همیشه میوه‌ها و سبزیجات را قبل از سرو آنها بشویید.
چشم‌انداز مسمومیت غذایی
● بسیار نادر است که مسمومیت غذایی تهدیدکننده زندگی باشد. خبر خوب این است که اکثر افراد در عرض چند روز و حتی بدون درمان به طور کامل بهبود می‌یابند.
درج نظر