نارسایی کبد چیست؟ علائم، تشخیص و درمان

● کبد دومین عضو بزرگ بدن است و چندین عملکرد مختلف را انجام می‌دهد.

● کبد هر چیزی را که می‌خورید و می‌نوشید پردازش می‌کند و انرژی و مواد مغذی برای استفاده بدنتان تولید می‌کند. این عضو، مواد مضر خون - مانند الکل - را فیلتر می‌کند و به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مقابله کند.

● قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها یا مواد شیمیایی مضر می‌تواند به کبد آسیب برساند. هنگامی که کبدتان آسیب بیند، ممکن است دچار نارسایی کبد شوید که به عنوان نارسایی کبدی نیز شناخته می‌شود. در افرادی که آسیب کبدی دارند، کبد ممکن است در نهایت عملکرد صحیح خود را متوقف کند.

● نارسایی کبد یک بیماری جدی است. اگر دچار نارسایی کبدی شدید، باید فوراً تحت درمان قرار بگیرید.

انواع نارسایی کبدی

● نارسایی کبد می‌تواند حاد یا مزمن باشد.

نارسایی حاد کبد

● نارسایی حاد کبد به سرعت بروز می‌کند. در عرض چند هفته یا حتی چند روز توان عملکرد کبد را از دست داد. ممکن است به طور ناگهانی و بدون نشان دادن هیچ علامتی رخ دهد.

● علل شایع نارسایی حاد کبدی شامل مسمومیت ناشی از قارچ یا مصرف بیش از حد دارو است که می‌تواند در اثر مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول) رخ دهد.

نارسایی مزمن کبد

● نارسایی مزمن کبد کندتر از نارسایی حاد کبد ایجاد می‌شود. ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا علائمی از خود بروز دهید.

● نارسایی مزمن کبد اغلب نتیجه سیروز است که زمانی رخ می‌دهد که بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در 2021، سیروز اغلب ناشی از عفونت هپاتیت C، مصرف بیش از حد الکل، یا بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) است.

● در طول نارسایی مزمن کبد، کبد ملتهب می‌شود. این التهاب به مرور زمان باعث تشکیل بافت اسکار می‌شود. همانطور که بدن بافت سالم را با بافت اسکار جایگزین می‌کند، کبدتان به تدریج محدوده عملکرد معمول خود را از دست می‌دهد.

علل نارسایی کبدی

● علل مختلفی با نارسایی کبد مرتبط‌اند.

علل مرتبط با نارسایی حاد کبد

● نارسایی حاد کبد، همچنین به عنوان نارسایی برق آسای کبدی شناخته می‌شود، حتی اگر بیماری کبدی قبلی نداشته باشید، ممکن است رخ دهد.

● شایع‌ترین علت نارسایی حاد کبد در آمریکا مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول) است.

● استامینوفن یک داروی بدون نسخه (OTC) است. همیشه از دوز توصیه شده روی برچسب پیروی کنید. اگر فکر می‌کنید ممکن است بیش از حد مصرف کرده باشید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.

● نارسایی حاد کبد نیز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

○ داروهای تجویزی خاص
○ برخی از مکمل‌های گیاهی
○ عفونت‌های ویروسی، مانند هپاتیت - از جمله هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C
○ سموم
○ برخی بیماری‌های خود ایمنی

● نارسایی حاد کبدی می‌تواند ژنتیکی باشد و از طریق ژن‌هایی که از یک یا هر دو والدین خود به ارث برده‌اید، منتقل شوند. اگر بیماری ژنتیکی کبدی دارید، بیشتر مستعد ابتلا به نارسایی کبد هستید.

علل مرتبط با نارسایی مزمن کبد

● نارسایی مزمن کبد نتیجه التهاب طولانی مدت است که منجر به اسکار بافت‌های سالم کبد (سیروز) می‌شود. بنیاد کبد آمریکا (ALF) توضیح داده که وقتی بافت اسکار اکثر بافت‌های سالم کبد را اشغال می‌کند، به عنوان سیروز شناخته می‌شود.

● در بررسی اجمالی سیروز کبدی که در سال 2021 انجام شد در حالی که برخی از محرک‌های التهاب کبدی با بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط هستند، شناسایی برخی دیگر ممکن است دشوارتر باشد. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشند:

عفونت هپاتیت C

● اگر مبتلا به هپاتیت C هستید، خطر ابتلا به نارسایی مزمن کبدی یا سیروز در شما بیشتر است.

● این ویروس اغلب شناسایی نمی‌شود، زیرا علائم شایع نیستند. در برخی موارد، افراد قبل از اینکه بدانند عفونت هپاتیت C دارند، آسیب جدی به کبد را تجربه می‌کنند.

● ویروس هپاتیت C از طریق خون پخش می‌شود. اگر خون فرد مبتلا به عفونت وارد بدن شما شود، می‌توانید آن را بگیرید. استفاده از سوزن‌های مشترک و استفاده از سوزن‌های ضدعفونی نشده برای خالکوبی یا سوراخ کردن می‌تواند باعث گسترش هپاتیت C شود.

مصرف بیش از حد الکل

● یکی دیگر از علل شایع سیروز و نارسایی مزمن کبدی، مصرف زائد الکل است.

● این حالت معمولاً نتیجه حداقل یک دهه نوشیدن زیاد الکل است. تخمین می‌شود که 10 تا 20 درصد از افرادی که مصرف بیش از حد الکل دارند به سیروز مبتلا می‌شوند.

● معمولاً کبد هر الکلی را که مصرف می‌کنید تجزیه می‌کند. اما اگر بیش از حد الکل بنوشید، کبد نمی‌تواند الکل را به سرعت تجزیه کند. مواد شیمیایی سمی موجود در الکل می‌تواند باعث التهاب و در تورم کبد شود. با گذشت زمان، این آسیب می‌تواند منجر به سیروز شود.

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

● طبیعی است که کبد حاوی مقدار کمی چربی باشد. با این حال، اگر وزن کبدتان از بیش از 5 تا 10 درصد چربی تشکیل شده باشد، به آن استئاتوز یا کبد چرب می‌گویند. این حالت ممکن است در نهایت منجر به بیماری کبد چرب غیر الکلی شود.

● NAFLD نوعی بیماری کبدی است که ناشی از مصرف بیش از حد یا سوءمصرف الکل نیست. در عوض، کبد چرب غیر الکلی با موارد زیر مرتبط است:

○ سندرم متابولیک
○ چاقی
○ دیابت نوع 2
○ ژن‌ها

● در حالی که مراحل اولیه کبد چرب غیر الکلی ممکن است آسیبی نداشته باشد، احتمال دارد منجر به التهاب و زخم بیشتر کبد شود. سیروز و نارسایی کبدی ناشی از NAFLD پس از چندین سال التهاب شدید ایجاد می‌شود.

علل کمتر رایج

● سایر علل احتمالی اما کمتر شایع نارسایی مزمن کبد ممکن است شامل موارد زیر باشند:

○ هپاتیت خود ایمنی
○ بیماری‌های مجرای صفراوی
○ سندرم Budd-Chiari که باعث مسدود شدن وریدهای کبدی می‌شود
○ داروهای سرطان مانند شیمی درمانی
○ نارسایی مزمن قلب سمت راست
○ سیروز کبدی ناشی از دارو
○ انواع ژنتیکی، مانند کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین
○ هموکروماتوز که باعث تجمع آهن در کبد و سایر اندام‌ها می‌شود
○ بیماری ویلسون که باعث تجمع مس در کبد و سایر بافت‌های بدن می‌شود

علل ناشناخته

● همچنین ممکن است نارسایی کبد بدون علت قابل شناسایی ایجاد شود.

علائم نارسایی کبدی

● علائم نارسایی کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

○ حالت تهوع
○ از دست دادن اشتها
○ خستگی
○ اسهال
○ یرقان، رنگ مایل به زرد پوست و چشم
○ کاهش وزن
○ کبودی یا خونریزی
○ خارش
○ ادم یا تجمع مایع در پاها
○ آسیت یا تجمع مایع در شکم

● این علائم همچنین می‌تواند به شرایط یا اختلالات دیگری نسبت داده شود که می‌تواند تشخیص نارسایی کبد را دشوار کند. برخی از افراد تا زمانی که نارسایی کبدی آنها به مرحله کشنده نرسد هیچ علامتی ندارند. ممکن است تا زمانی که به این مرحله برسید دچار بی‌حسی، خواب آلودگی یا حتی به کما بروید.

● اگر اختلال عملکرد کبدی دارید، ممکن است دچار زردی شوید. سموم می‌توانند در مغزتان جمع شوند و باعث بی‌خوابی، عدم تمرکز و حتی کاهش عملکرد ذهنی شوند.

● همچنین ممکن است طحال بزرگ، خونریزی معده و نارسایی کلیه را تجربه کنید. سرطان کبد نیز می‌تواند ایجاد شود.

تشخیص نارسایی کبدی

● اگر علائمی دارید به پزشک مراجعه کنید. در صورت داشتن سابقه سوءمصرف الکل، بی‌نظمی‌های ژنتیکی یا سایر شرایط پزشکی حتماً به آنها اطلاع دهید.

● چندین آزمایش غربالگری خون وجود دارد که می‌توان برای تشخیص هرگونه ناهنجاری در خون، از جمله ناهنجاری‌هایی که ممکن است به نارسایی کبد منجر شوند، انجام داد.

● اگر مسمومیت دارویی مانند استامینوفن را تجربه کردید، پزشک ممکن است برای معکوس کردن اثرات آن دارو تجویز کند. همچنین ممکن است پزشک برای جلوگیری از خونریزی داخلی دارو تجویز کند.

● بیوپسی یک آزمایش رایج برای تعیین آسیب کبدی است. در طول بیوپسی کبد، پزشک تکه کوچکی از کبدتان را برای بررسی در آزمایشگاه برمی‌دارد.

● اگر زود تشخیص داده شود، می‌توان برخی از آسیب‌های کبدی را جبران کرد. کبد آسیب دیده ممکن است خود را ترمیم کند. دارو نیز می‌تواند به روند ترمیم کمک کند.

● اگر اضافه وزن دارید یا رژیم غذایی پرچرب دارید، در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. تغییر سبک زندگی به یک رژیم غذایی سالم می‌تواند کمک کننده باشد. اگر آسیب کبدی دارید و الکل مصرف می‌کنید، حذف الکل از رژیم غذایی نیز مهم است.

درمان نارسایی کبدی

● درمان بستگی به مرحله بیماری دارد.

● پزشک ممکن است دارو تجویز کند. اگر فقط بخشی از کبدتان آسیب دیده باشد، ممکن است جراحی برای برداشتن قسمت آسیب دیده توصیه شود. پزشک همچنین می‌تواند آزمایش‌های تصویربرداری از کبد مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی را برای بررسی آسیب‌ها تجویز کند.

● اگر کبد سالم آسیب ببیند، می‌تواند دوباره رشد کند.

● اگر آسیب بیش از حد شدید باشد که گاهی اوقات ممکن است در مورد نارسایی حاد سریع کبد رخ دهد، پیوند کبد ممکن است ضروری باشد.

پیشگیری از نارسایی کبدی

● شایع‌ترین علل نارسایی کبد را می‌توان با پرداختن به علل زمینه‌ای پیشگیری کرد. با پزشک در مورد انجام اقداماتی برای کمک به کاهش اثرات کبدی موارد زیر صحبت کنید:

○ هپاتیت C. می‌توانید اقداماتی را برای جلوگیری از این عفونت انجام دهید، مانند انجام رابطه جنسی ایمن و اجتناب از سوزن‌های مشترک و تجهیزات تتو. اگر هپاتیت C در شما تشخیص داده شد، با پزشک برای درمان این عفونت همکاری کنید تا از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری کنید.

○ مصرف بیش از حد الکل. در حالی که مصرف متوسط الکل بعید است که منجر به نارسایی کبد شود، ممکن است پزشک توصیه کند در صورت ابتلا به بیماری کبدی از مصرف الکل کاملاً خودداری کنید. اگر به شما اجازه مصرف متعادل الکل داده شده است، دستورالعمل‌های سالم را رعایت کنید. دستورالعمل غذایی سالم برای نوشیدن، حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و حداکثر دو نوشیدنی در روز برای مردان است.

○ کبد چرب غیرالکلی. پیشگیری از NAFLD ممکن است مانند درمان عوامل خطر، مانند چاقی، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا باشد. علاوه بر این، پزشک ممکن است توصیه کند که وزن کم کنید، به طور منظم ورزش کنید و یا تغییراتی در رژیم غذایی‌تان ایجاد کنید.

○ داروها، مکمل‌ها و گیاهان دارویی. این موارد را فقط طبق دستور مصرف کنید و از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه و داروهای «گیاهی» بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید. این کار ممکن است به کاهش خطر نارسایی حاد کبدی کمک کند.

سخن آخر

● در صورت مشاهده هرگونه نشانه بالقوه نارسایی کبد، باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌توانند شامل علائمی مانند زردی، تغییرات مدفوع و کاهش وزن ناخواسته باشند.

● ممکن است نارسایی کبد نداشته باشید، اما اگر دارید، تشخیص زودهنگام مهم است. نارسایی کبد می‌تواند یک قاتل خاموش باشد؛ زیرا ممکن است تا حاد شدن بیماری، علائمی نداشته باشید. با درمان مناسب می‌توانید بیماری کبد را کنترل کرده و زندگی سالمی داشته باشید.