● برخی افراد در بدنشان ممکن است دارای لخته خون باشند و هیچ علامت قابل توجهی هم نداشته باشند. اما اگر علائم دارید، باید ببینید که این لخته خون در کدام قسمت از بدنتان (پا، دست، ریه، قلب یا مغز) قرار دارد.
لخته خون چیست؟
● لخته خون، توده‌ای از خون است که از حالت مایع به حالت ژل مانند یا نیمه جامد تبدیل شده است. لخته شدن یک فرایند ضروری است که می‌تواند از، از دست دادن بیش از حد خون در هنگام بریدگی جلوگیری کند.
● وقتی لخته‌ای در داخل یکی از رگ‌ها تشکیل می‌شود، همیشه خودبه‌خود از بین نمی‌رود. در نتیجه این حالت می‌تواند یک وضعیت بسیار خطرناک و حتی تهدید کننده زندگی باشد.
● لخته خون بی‌حرکت به طور کلی به شما آسیب نمی‌رساند، اما این احتمال وجود دارد که حرکت کند و خطرناک شود. اگر یک لخته خون آزاد شود و از طریق وریدها به قلب و ریه‌تان برسد، می‌تواند گیر کرده و جلوی جریان خون را بگیرد، این وضعیت برای فرد بسیار خطرناک و اورژانسی در نظر گرفته می‌شود.
علائم لخته شدن خون
● ممکن است لخته خون بدون علائم ظاهری در بدن وجود داشته باشد. هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، شبیه به علائم سایر بیماری ها هستند.
● هیچ راهی برای تشخیص لخته خونی بدون بررسی پزشکی وجود ندارد. اگر رایج‌ترین علائم و عوامل خطر را بشناسید، می‌توانید بفهمید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم لخته شدن خون در پا یا بازو
● شایع‌ترین مکان برای ایجاد لخته خون در ساق پا است.
● لخته شدن خون در پا یا بازو می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد، از جمله:
- ○ تورم
- ○ درد
- ○ نرم شدن ناحیه تجمع لخته خون
- ○ احساس گرما در آن ناحیه
- ○ تغییر رنگ پوست مایل به قرمز
● علائم به اندازه لخته بستگی دارد. به همین دلیل ممکن است علائمی نداشته باشید یا فقط ورم جزئی ساق پا بدون درد زیاد داشته باشید. اگر لخته بزرگ باشد، کل پای ممکن است با درد شدید متورم شود.
● وجود لخته خون در هر دو پا یا بازو به طور همزمان معمول نیست. اگر علائم به یک پا یا یک بازو تقسیم شود، احتمال لخته شدن خون افزایش می‌یابد.
علائم لخته شدن خون در قلب (سکته قلبی)
● لخته شدن خون می‌تواند در هر جایی از بدن اتفاق بیفتد و مشکلات شدیدی ایجاد کند. اما زمانی که لخته‌ها در قلب ایجاد می‌شوند، می‌توانند جریان خون حیاتی را قطع کرده و منجر به حمله قلبی شوند.
● احتمال لخته شدن خون در قلب کمتر است، اما هنوز هم ممکن است این اتفاق بیفتد. لخته شدن خون در قلب می‌تواند علائمی مانند زیر داشته باشد:
- ○ درد قفسه سینه
- ○ سبکی سر
- ○ تنگی نفس
- ○ درد در بازو، گردن، پشت یا فک
- ○ تعریق
- ○ حالت تهوع یا سوزش سر دل
- ○ تپش قلب
● هنگامی که لخته در خود قلب ایجاد می‌شود، ترومبوز عروق کرونر نامیده می‌شود. این لخته‌ها معمولاً زمانی ایجاد می‌شوند که بافت‌های چربی تشکیل‌شده در شریان‌های قلب شکسته می‌شوند و جریان خون را به بافت‌های قلبی مسدود می‌کنند. وقتی این جریان خون متوقف می‌شود، بافت‌های قلب نمی‌توانند اکسیژن و سایر مواد مغذی را دریافت کنند.
علائم لخته شدن خون در شکم
● لخته‌های خونی که در شکم ایجاد می‌شوند می‌توانند اندام‌های مختلفی را هدف قرار دهند، بنابراین علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی از افراد ممکن است اصلاً هیچ علامتی نداشته باشند - یا متوجه نشوند. لخته‌هایی که در شکم ایجاد می‌شوند نوعی ترومبوز ورید عمقی (DVT) هستند و می‌توانند علائمی مانند زیر داشته باشند:
- ○ درد شدید شکم
- ○ درد شکمی که می‌آید و می‌رود
- ○ حالت تهوع
- ○ استفراغ
- ○ مدفوع خونی
- ○ اسهال
- ○ نفخ یا تورم در شکم
- ○ تجمع مایع شکمی که به عنوان آسیت شناخته می‌شود
● در حالی که این علائم می‌توانند نشان دهنده لخته شدن خون باشند، می‌توانند با شرایط دیگر نیز ایجاد شوند. قبل از تشخیص لخته خون در شکم، پزشک ممکن است بخواهد علل دیگر مانند ویروس معده یا مسمومیت غذایی را رد کند.
علائم لخته شدن خون در مغز (سکته مغزی)
● لخته خون در مغز به عنوان سکته مغزی نیز شناخته می‌شود.
● این لخته‌های خون می‌توانند در هر نقطه از بدن یا مستقیماً در مغز ایجاد شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد، خون نمی‌تواند اکسیژن را به مغز برساند در نتیجه هیپوکسی ایجاد می‌شود. بافت مغز بدون تأمین مداوم اکسیژن نمی‌تواند زنده بماند و هیپوکسی می‌تواند باعث علائم شدید و حتی مرگ شود.
● لخته شدن خون در مغز باعث ایجاد علائم سکته می‌شود، مانند:
- ○ فلج شدن
- ○ بی‌حسی یا ضعف در بازو، صورت و پا، به خصوص در یک طرف بدن
- ○ مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران
- ○ لکنت زبان
- ○ سردرگمی، گیجی یا عدم پاسخگویی
- ○ تغییر رفتاری ناگهانی، به ویژه افزایش بی‌قراری
- ○ مشکلات بینایی، مانند مشکل بینایی در یک یا هر دو چشم با دید سیاه یا تار یا دوبینی
- ○ مشکل در راه رفتن
- ○ از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- ○ سرگیجه
- ○ سردرد شدید و ناگهانی با علت ناشناخته
- ○ تشنج
- ○ حالت تهوع یا استفراغ
● اگر این علائم به طور ناگهانی ظاهر و ناپدید شدند، همچنان باید به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید. علائم سکته مغزی که می‌آیند و می‌روند می‌توانند نشانه‌ای از یک حمله ایسکمیک گذرا یا سکته کوچک باشد. این علائم معمولاً به دلیل لخته شدن خون ایجاد می‌شوند، اما لخته‌ها از بین می‌روند یا به طور کامل جریان خون را به مغز مسدود نمی‌کنند.
علائم لخته شدن خون در ریه‌ها (آمبولی ریه)
● لخته خونی که به ریه‌ها می‌رود، آمبولی ریه (PE) نامیده می‌شود. علائمی که می‌توانند نشانه PE باشند عبارتند از:
- ○ تنگی نفس ناگهانی که ناشی از ورزش نیست
- ○ درد قفسه سینه
- ○ تپش قلب یا ضربان قلب سریع
- ○ مشکلات تنفسی
- ○ سرفه کردن خون
انواع لخته خون
● سیستم گردش خون از رگ‌های خونی به نام وریدها و شریان‌ها تشکیل شده است که خون را در سراسر بدن انتقال می‌دهند. لخته‌های خون می‌توانند در سیاهرگ‌ها یا شریان‌ها ایجاد شوند.
لخته شریانی
● هنگامی که لخته خون در یک سرخرگ رخ می‌دهد، به آن آمبولی شریانی می‌گویند. این نوع لخته بلافاصله علائم ایجاد می‌کند و نیاز به درمان اورژانسی دارد. علائم لخته شریانی عبارتند از:
- ○ احساس سرما در ناحیه آسیب دیده
- ○ کاهش یا عدم احساس نبض در بازو یا پا
- ○ فلج یا عدم حرکت در ناحیه آسیب دیده
- ○ درد
- ○ رنگ پریده در بازو یا پا
- ○ ضعف
- ○ تاول روی پوست اطراف شریان آسیب دیده
- ○ ریزش پوست
- ○ فرسایش یا زخم‌های پوستی
- ○ تغییر رنگ یا آسیب (نکروز) پوست اطراف شریان آسیب دیده
لخته وریدی
● لخته خونی که در ورید ایجاد می‌شود، آمبولی وریدی نامیده می‌شود. این نوع لخته‌ها ممکن است در طول زمان کندتر ایجاد شوند، اما همچنان می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. علائم لخته خون وریدی عبارتند از:
- ○ تورم
- ○ درد یا حساسیت
- ○ افزایش گرما
- ○ گرفتگی یا درد
- ○ پوست قرمز یا بی‌رنگ
● جدی‌ترین نوع لخته وریدی DVT است. با DVT، لخته در یکی از وریدهای اصلی در عمق بدن تشکیل می‌شود. اغلب این اتفاق در یکی از پاها رخ می‌دهد، اما ممکن است در نواحی زیر نیز اتفاق بیفتد:
- ○ بازوها
- ○ لگن
- ○ ریه‌ها
- ○ مغز
چه چیزی باعث لخته شدن خون می‌شود؟
● عوامل متعددی می‌توانند باعث لخته شدن خون شوند و علت معمولاً به نوع لخته بستگی دارد.
● وقتی لخته‌های خون در شریان‌ها ایجاد می‌شوند، معمولاً توسط تکه‌هایی از پلاک‌ها - متشکل از ذخایر چربی یا مواد معدنی - ایجاد می‌شوند که می‌شکنند و جریان خون را مسدود می‌کنند.
● لخته‌هایی که در رگ‌ها ایجاد می‌شوند، دلایل مختلفی دارند، مانند:
- ○ بیماری یا آسیب به ناحیه‌ای که لخته تشکیل می‌شود
- ○ عدم تحرک یا کم تحرکی
- ○ وجود استخوان شکسته
- ○ اختلالات ارثی یا ژنتیکی که بر نحوه لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد
- ○ چاقی
- ○ اختلالات خود ایمنی
- ○ برخی داروها مانند کنترل بارداری یا هورمون درمانی
عوامل خطر برای لخته شدن خون چیست؟
● برخی از عوامل خطر احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهند. بستری شدن اخیر در بیمارستان، به خصوص زمانی طولانی یا مربوط به یک جراحی بزرگ که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
● عوامل رایجی که می‌توانند شما را در معرض خطر متوسط لخته شدن خون قرار دهند عبارتند از:
- ○ سن، به خصوص اگر بیش از 65 سال سن دارید
- ○ سفر طولانی، مانند هر سفری که باعث می‌شود بیش از 4 ساعت بنشینید
- ○ استراحت در بستر یا بی‌تحرکی برای مدت طولانی
- ○ چاقی
- ○ بارداری
- ○ سابقه خانوادگی لخته شدن خون
- ○ سیگار کشیدن
- ○ سرطان
- ○ برخی از قرص‌های ضد بارداری
آیا کودکان می‌توانند لخته خون بگیرند؟
● کودکان ممکن است دچار لخته خون شوند، اما در کودکان بستری در بیمارستان شایع‌تر است.
● به طور کلی از هر 10000 کودک، 1 کودک مبتلا به لخته خون تشخیص داده می‌شود، در حالی که از هر 200 کودک بستری، 1 کودک مبتلا به لخته خون است. کاهش حرکت به دلیل بیماری یا آسیب دلیل اصلی برای لخته شدن خون در کودکان بستری است، اما بسیاری از آنها در بدو تولد با اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی نیز مواجه هستند.
● برخی از علل شایع لخته شدن خون در کودکان عبارتند از:
- ○ کاهش جریان خون
- ○ آسیب به وریدها از کاتترهای داخل وریدی
- ○ شرایط ارثی مانند ترومبوفیلی ژنتیکی
- ○ ساختار یا تشکیل غیرطبیعی رگ‌های خونی، مانند سندرم می ترنر و سندرم پاژه شروتر
- ○ داروهای خاص
چه زمانی با پزشک تماس بگیرید؟
● تشخیص لخته خون به تنهایی از طریق علائم بسیار دشوار است. با توجه به منبع CDC، تقریباً 50 درصد از افراد مبتلا به DVT هیچ علامتی ندارند.
● اگر فکر می‌کنید ممکن است لخته خون داشته باشید، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. یک متخصص علائم و سابقه پزشکی‌تان را بررسی می‌کند و به شما اطلاع می‌دهد که چه اقداماتی را باید انجام دهید.
● پزشک یا سایر متخصصین می‌توانند بگویند که آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد یا خیر و می‌توانند شما را برای آزمایش‌های بیشتر برای تعیین علت دقیق بفرستند.
● در بسیاری از موارد، اولین قدم سونوگرافی غیرتهاجمی خواهد بود. این آزمایش تصویری از رگ‌ها یا شریان‌هایتان را نشان می‌دهد که می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.
درج نظر