● کیسه صفرا یک اندام کوچک در سمت راست بالای شکم، درست زیر کبد است. در این کیسه مایع صفرا را ذخیره می‌شود، مایعی به رنگ سبز مایل به زرد که به هضم کمک می‌کند. مشکلات کیسه صفرا معمولاً زمانی رخ می‌دهند که چیزی مجرای صفراوی را مسدود کند - مانند سنگ کیسه صفرا.
● بیشتر سنگ‌های صفراوی زمانی ایجاد می‌شوند که مواد موجود در صفرا، مانند کلسترول، سفت شوند. سنگ کیسه صفرا بسیار شایع و به طور معمول بدون علامت است.
● با این حال، حدود 10 درصد از افرادی که سنگ کیسه صفرا در آنها تشخیص داده شده است، در عرض 5 سال علائم قابل توجهی پیدا می‌کنند.
علائم و نشانه‌های سنگ کیسه صفرا
● سنگ کیسه صفرا می‌تواند منجر به درد در سمت راست بالای شکم یا مرکز آن شود. ممکن است هر از گاهی پس از مصرف غذاهای پرچرب مانند غذاهای سرخ‌شده، درد کیسه صفرا را تجربه کنید، اما این درد تقریباً در هر زمانی ممکن است رخ دهد.
● درد ناشی از مشکلات سنگ کیسه صفرا معمولاً فقط چند ساعت طول می‌کشد، اما می‌تواند شدید باشد.
● اگر سنگ کیسه صفرا درمان نشده یا شناسایی نشود، علائم ممکن است افزایش یابد و شامل:
- ○ دمای بالای بدن
- ○ ضربان قلب سریع
- ○ زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- ○ خارش پوست
- ○ اسهال
- ○ لرز
- ○ گیجی
- ○ از دست دادن اشتها
● این علائم می‌توانند نشانه‌های عفونت کیسه صفرا یا التهاب کیسه صفرا، کبد یا پانکراس باشند.
● از آنجایی که علائم سنگ کیسه صفرا ممکن است علائم سایر مشکلات جدی مانند آپاندیسیت و پانکراتیت را تقلید کند، پس سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
سنگ‌های صفراوی بدون علامت
● خود سنگ کیسه صفرا باعث درد نمی‌شود. در عوض، درد زمانی رخ می‌دهد که سنگ‌های صفراوی حرکت صفرا را از کیسه صفرا مسدود کنند.
● با توجه به کالج آمریکایی گوارش، حدود 80 درصد از افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند، "سنگ صفراوی خاموش" دارند. به این معنی که آنها درد یا علائمی ندارند. در این موارد، پزشک ممکن است سنگ‌های صفراوی را از طریق اشعه ایکس یا در طی جراحی شکم پیدا کند.
علت سنگ صفرا
● تصور می‌شود علت واقعی سنگ‌های صفراوی به دلیل عدم تعادل شیمیایی صفرا در داخل کیسه صفرا باشد. در حالی که محققان هنوز در مورد اینکه دقیقاً چه چیزی باعث این عدم تعادل می‌شود، مطمئن نیستند، پس احتمالاً چند دلیل وجود دارد:
کلسترول بیش از حد در صفرا
● وجود کلسترول بیش از حد در صفرا می‌تواند منجر به ایجاد سنگ‌های کلسترول زرد شود. این سنگ‌های سخت ممکن است زمانی ایجاد شوند که کبد کلسترول بیشتری نسبت به صفرا بسازد.
بیلی روبین بیش از حد در صفرا
● بیلی روبین یک ماده شیمیایی است که در طی تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. پس از ایجاد، از کبد عبور می‌کند و در نهایت از بدن دفع می‌شود.
● برخی از شرایط، مانند آسیب کبدی و برخی اختلالات خونی، باعث می‌شوند کبد شما بیش از آنچه باید بیلی روبین تولید کند. زمانی که کیسه صفرا نتواند بیلی روبین اضافی را تجزیه کند، سنگ‌های کیسه صفرا رنگدانه تشکیل می‌شوند. این سنگ‌های سخت اغلب قهوه‌ای تیره یا سیاه هستند.
غلظت صفرا به دلیل پر بودن کیسه صفرا
● کیسه صفرا باید بتواند صفرای خود را تخلیه کند تا به‌درستی کار کند. اگر نتواند محتوای صفرا خود را تخلیه کند، صفرا بیش از حد جمع می‌شود که می‌تواند باعث تشکیل سنگ شود.
درمان سنگ کیسه صفرا
● در بیشتر مواقع، برای سنگ‌های صفراوی نیازی به درمان نخواهید داشت، مگر اینکه درد داشته باشید. گاهی اوقات سنگ‌های صفراوی بدون اینکه متوجه شوید دفع می‌شوند. اگر درد دارید، پزشک احتمالاً جراحی را توصیه می‌کند. در موارد نادر ممکن است استفاده از دارو مؤثر باشد.
● اگر در معرض خطر بالای عوارض جراحی هستید، چند راه غیر جراحی برای درمان سنگ کیسه صفرا وجود دارد. با این حال، اگر جراحی انجام نشود، سنگ‌های صفراوی ممکن است عود کنند - حتی با درمان اضافی. یعنی ممکن است نیاز داشته باشید که در بیشتر عمر خود مراقب وضعیتتان باشید.
جراحی
● کوله سیستکتومی که جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است، یکی از رایج‌ترین عملیاتی است که بر روی بزرگسالان انجام می‌شود. از آنجایی که کیسه صفرا یک اندام ضروری نیست، می‌توان بدون آن زندگی سالمی داشت.
● دو نوع کوله سیستکتومی وجود دارد:
○ کوله سیستکتومی لاپاراسکوپیک. یک جراحی رایج است که نیاز به بیهوشی عمومی دارد. جراح معمولاً سه یا چهار برش در شکم ایجاد می‌کند. سپس یک دستگاه کوچک و چراغ‌دار را در یکی از برش‌ها قرار می‌دهند، سنگ را بررسی می‌کنند و کیسه صفرا را با دقت خارج می‌کنند. اگر هیچ عارضه‌ای نداشتید معمولاً می‌توانید در روز عمل یا روز بعد از آن به خانه بروید.
○ کوله سیستکتومی باز. این جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که کیسه صفرا ملتهب، عفونی یا زخمی شده باشد. این جراحی همچنین ممکن است در صورت بروز مشکلاتی در حین کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی اتفاق بیفتد.
● ممکن است پس از برداشتن کیسه صفرا، مدفوع شل یا آبکی را تجربه کنید. برداشتن کیسه صفرا شامل تغییر مسیر صفرا از کبد به روده کوچک است. صفرا دیگر از کیسه صفرا عبور نمی‌کند و غلظت آن کمتر می‌شود. نتیجه فوری یک اثر ملین است که می‌تواند باعث اسهال شود، اما این مشکل برای اکثر افراد باید خودبه‌خود برطرف شود.
درمان‌های غیر جراحی
● اگر نمی‌توان جراحی را انجام داد، مثلاً اگر بیمار فرد بسیار مسنی باشد، چند روش دیگر وجود دارد که پزشکان می‌توانند برای خلاص شدن از شر سنگ‌های صفراوی به شما پیشنهاد کنند.
● درمان با محلول خوراکی معمولاً شامل استفاده از داروهای اورسودیول و چنودیول برای شکستن سنگ‌های صفراوی است. این داروها حاوی اسیدهای صفراوی هستند که برای شکستن سنگ‌ها عمل می‌کنند. این درمان برای از بین بردن سنگ‌های کلسترول مناسب است و ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا به طور کامل اثر کند.
● سنگ شکنی گزینه دیگری است. لیتوتریپتر دستگاهی است که امواج ضربه‌ای تولید می‌کند که از یک فرد عبور می‌کند. این امواج ضربه‌ای می‌توانند سنگ‌های صفراوی را به قطعات کوچک‌تر بشکنند.
● تخلیه از راه پوست کیسه صفرا شامل قرار دادن یک سوزن استریل در کیسه صفرا برای آسپیراسیون (بیرون کشیدن) صفرا است. سپس یک لوله دیگر برای کمک به ساکشن وارد می‌شود. این روش معمولاً اولین گزینه درمان نیست و برای افرادی که ممکن است روش‌های دیگر برایشان مناسب نباشد، استفاده شود.
عوامل خطر برای سنگ کیسه صفرا
● برخی از عوامل خطر سنگ کیسه صفرا مربوط به رژیم غذایی است، در حالی که سایر عوامل به‌اندازه کافی قابل کنترل نیستند. عوامل خطر غیر قابل کنترل مواردی مانند سن، نژاد، جنس و سابقه خانوادگی هستند.
● عوامل خطر سبک زندگی
- ○ چاقی
- ○ رژیم غذایی سرشار از چربی یا کلسترول و کم فیبر
- ○ تحت کاهش وزن سریع
- ○ دیابت نوع 2
● عوامل خطر ژنتیکی
- ○ جنسیت مؤنث از بدو تولد
- ○ داشتن سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- ○ سن 60 سال یا بیشتر
● عوامل خطر پزشکی
- ○ سیروز کبدی
- ○ بارداری
- ○ مصرف برخی داروها برای کاهش کلسترول
- ○ مصرف داروهایی با محتوای استروژن بالا (مانند برخی داروهای کنترل بارداری)
● در حالی که برخی از داروها ممکن است خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند، مصرف آنها را قطع نکنید مگر اینکه با پزشک مشورت کرده باشید و تأیید آن را داشته باشید.
تشخیص سنگ صفرا
● پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که شامل بررسی چشم‌ها و پوست برای تغییرات قابل مشاهده در رنگ است. رنگ مایل به زرد ممکن است نشانه‌ای از زردی باشد که نتیجه بیلی روبین بیش از حد در بدن شماست.
● معاینه ممکن است شامل استفاده از تست‌های تشخیصی باشد که به پزشک کمک می‌کند تا داخل بدن شما را ببیند. این تست‌ها عبارتند از:
○ سونوگرافی. سونوگرافی روش تصویربرداری ترجیحی برای تأیید بیماری سنگ کیسه صفرا است. همچنین می‌تواند ناهنجاری‌های مرتبط با کوله سیستیت حاد را نشان دهد.
○ سی‌تی‌اسکن شکم. این تست تصویربرداری از کبد و ناحیه شکم عکس می‌گیرد.
○ اسکن رادیونوکلئید کیسه صفرا. این اسکن مهم حدود یک ساعت طول می‌کشد تا کامل شود. یک متخصص یک ماده رادیواکتیو به رگ‌های شما تزریق می‌کند. این ماده از طریق خون به کبد و کیسه صفرا می‌رود. در اسکن، می‌تواند شواهدی را نشان دهد که نشان دهنده عفونت یا انسداد مجاری صفراوی است.
○ آزمایشات خون. پزشک ممکن است آزمایش خون را برای اندازه‌گیری میزان بیلی روبین در خونتان تجویز کند. این آزمایشات همچنین به تعیین میزان عملکرد کبد کمک می‌کند.
رژیم غذایی و غذاهایی که باید در حد اعتدال مصرف شوند
● برای کمک به بهبود وضعیت خود و کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا، این نکات را امتحان کنید:
- ○ کربوهیدرات‌های تصفیه شده کمتر (مانند کلوچه‌ها و نان سفید) و شکر کمتر بخورید.
- ○ مصرف چربی‌های سالم مانند روغن ماهی و روغن زیتون را افزایش دهید که ممکن است به انقباض و تخلیه منظم کیسه صفرا کمک کند.
- ○ مقدار مناسب فیبر در روز بخورید (خانم‌ها به حدود 25 گرم در روز، مردان به حدود 38 گرم در روز نیاز دارند).
- ○ هر روز نوعی فعالیت بدنی داشته باشید.
- ○ خود را به طور مناسب هیدراته نگه‌دارید.
● اگر قصد کاهش وزن دارید، این کار را به آرامی انجام دهید. کاهش وزن سریع ممکن است خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.
پیشگیری از سنگ صفرا
● به نظر می‌رسد کلسترول نقش مهمی در شکل‌گیری آن ایفا می‌کند. اگر سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا را دارید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که مصرف غذاهایی با میزان چربی اشباع بالا را محدود کنید. برخی از این غذاها عبارتند از:
- ○ گوشت چرب مانند سوسیس و بیکن
- ○ کیک و کلوچه
- ○ خامه
- ○ پنیرهای خاص
● از آنجایی که افراد مبتلا به چاقی بیشتر مستعد ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند، نگه‌داشتن وزن در محدوده متوسط راه دیگری برای محدود کردن احتمال تشکیل آن است.
چشم‌انداز بلند مدت
● اگر پزشک تشخیص سنگ کیسه صفرا دهد و جراحی می‌تواند گزینه مناسبی برای درمان باشد. در بیشتر موارد برداشتن سنگ، باعث برگشت نمی‌شود.
● اگر قادر به انجام عمل جراحی نیستید و تصمیم به مصرف دارو برای از بین بردن سنگ‌ها دارید، در این حالت سنگ‌های کیسه صفرا ممکن است برگردند، بنابراین مدام باید تحت نظر پزشک باشید.
● اگر سنگ‌های صفراوی علائمی ندارند، به‌احتمال زیاد نیاز به انجام کار خاصی نخواهید داشت. با این حال، ممکن است بخواهید تغییراتی در سبک زندگی‌تان ایجاد کنید تا از بزرگ‌تر شدن و ایجاد مشکلات بیشتر جلوگیری کنید.
درج نظر