سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

 سندروم روده تحریک پذیر(IBS) یک اختلال عملکردی دستگاه گوارش به این معناست که مشکلی در اثر تغییر عملکرد دستگاه گوارشی بوجود می آید . افراد دچار اختلال عملکرد دستگاه گوارش علائم متناوبی دارند اما در این اختلال٬ دستگاه گوارش آسیبی نمی بیند. IBS یک بیماری نیست بلکه گروهی از علائم است که با هم رخ می دهند. شایعترین علائم سندروم روده تحریک پذیر ناراحتی و درد شکمی است که اغلب بصورت دل درد همراه با اسهال یا یبوست و یا هر دو رخ می دهد.

در گذشته IBS ٬ کولیت، کولیت مخاطی، کولون اسپاستیک ٬ کولون تحریک پذیر ، روده عصبی و یا روده اسپاستیک نامیده می شد.

این تغییر نام بمنظور انعکاس این مطلب است که این اختلال هم علت جسمی و هم علت روانی دارد و زاییده ی تخیلات فرد بیمار نیست. IBS زمانی تشخیص داده می شود که فرد برای حداقل سه بار در ماه و به مدت سه ماه مداوم بدون هیچ علتی٬ درد و ناراحتی شکمی داشته باشد . درد و ناراحتی IBS ( آی بی اس) ممکن است با تغییر در اجابت مزاج یا شکل مدفوع رخ دهد.

IBS معمولا به یکی از چهار گروه زیر که بر اساس قوام مرفوع فرد است تقسیم بندی می شود. این گروه بندی مهم است زیرا روی نوع درمان فرد تاثیر مستقیم دارد.  این چهار گروه عبارتند از :

• سندروم همراه با یبوست

مدفوع سخت و توده ای شکل حداقل برای 25 درصد از مواقع

مدفوع شل و ابکی کمتر از 25 درصد از مواقع

• سندروم همراه با اسهال

مدفوع شل و ابکی حداقل برای 25 درصد از مواقع

مدفوع سخت و توده ای شکل کمتر از 25 درصد از مواقع

• سندروم مخلوط

مدفوع سخت و توده ای شکل حداقل برای 25 درصد از مواقع

مدفوع شل و ابکی حداقل برای 25 درصد از مواقع

• سندروم گروه بندی نشده

مدفوع سخت و توده ای برای کمتر از 25 درصد از مواقع

مدفوع شل و ابکی برای کمتر از 25 درصد از مواقع

دستگاه گوارش چیست ؟ 
(دستگاه گوارش و بیماری های آن )

دستگاه گوارش از یکسری ارگان های حفره ای شکل تشکیل شده است که با هم در طول یک لوله ی پیچ خورده از دهان تا مقعد پیوند خورده اند.

حرکت ماهیچه ها در طول دستگاه گوارش همراه با آزادسازی هورمون ها و آنزیم هایی است که برای هضم غذا لازم هستند.

ارگان هایی که سیستم گوارش را تشکیل می دهند عبارتند از دهان ٬مری ٬ معده ٬ روده کوچک و روده بزرگ (شامل اپاندیس ٬ سکوم٬ کولون و رکتوم ) و مقعد . اخرین بخش دستگاه گوارش شامل روده بزرگ و مقعد می باشد. روده بزرگ آب و هر ماده غذایی باقیمانده از هضمی که در روده کوچک انجام شده را جذب می کند .سپس روده بزرگ ضایعات مایع را به شکل جامدی در می آورد که مدفوع نامیده می شود . مدفوع از کولون عبور می کند و به رکتوم می رسد . رکتوم بین آخرین بخش کولون (کولون سیگموئید) و مقعد قرار دارد. رکتوم مدفوع اولیه را در خود نگه میدارد و منتظر دفع می ماند . در حین دفع ٬ مدفوع از رکتوم به سمت مقعد ٬ هدایت می شود .

 شیوع IBS  چقدر است و در چه کسانی بیشتر است ؟

برآورد شده است که بین 3 الی 20 درصد از افراد جامعه به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا هستند . با این حال تنها کمتر از یک سوم از افراد مبتلا به این بیماری برای تشخیص به پزشک مراجعه می کنند .

IBS در زنان دوبرابر بیشتر از مردان شیوع دارد و اغلب در افراد کمتر از 45 سال دیده می شود .

IBS (سنروم روده تحریک پذیر) چه علائمی دارد ؟

علائم IBS عبارتند از درد و ناراحتی شکمی و تغییر در عادت اجابت مزاج . برای تعریف IBS درد یا ناراحتی باید با دو مورد از علائم زیر همراه باشد :

• با اجابت مزاجی که کمتر یا بیشتر از قبل انجام می شده همراه باشد .
• با مدفوعی که نازکتر و یا شل تر ٬ سفت تر و یا توده ای تر از قبل به نظر می رسد شروع شود.
• با دفع بهبود پیدا کند .  

سایر علائم IBS ممکن است شامل :

• اسهال ٬ داشتن مدفوع شل و آبکی سه مرتبه یا بیشتر در روز و احساس نیاز به دفع فوری
• یبوست ٬ داشتن مدفوع سخت و خشک ٬ سه مرتبه یا کمتر در هفته٬ با زور زدن برای اجابت مزاج.
• احساس دفع نا کامل
• ترشح مخاط٬ مایعی شفاف که توسط روده ها ساخته می شود و بافت های داخلی دستگاه گوارش را پوشش داده و از آنها محافظت می کند .
• نفخ شکمی

عوامل ایجاد کننده IBS

عوامل زمینه ساز ایجاد IBS هنوز بدرستی مشخص نشده است . محققان معتقدند که ترکیبی از مشکلات جسمی و روحی میتواند منجر به IBS شود. علل احتمالی IBS عبارتند از :

• مشکلات سیگنالی مغز و روده

سیگنال هایی بین مغز و اعصاب روده بزرگ وجود دارد که نحوه ی عملکرد روده بزرگ را مشخص می کنند . مشکلات دریافت سیگنال های مغزی و روده ای ممکن است عامل ایجاد علائم IBS از قبیل تغییر در عادات اجابت مزاج و درد و ناراحتی شکمی باشد.

• مشکل در دستگاه گوارش

در فرد مبتلا به IBS حالت طبیعی حرکات کولون به هم میریزد. حرکت اهسته کولون میتواند منجر به یبوست و حرکت سریع آن منجر به اسهال می گردد . اسپاسم و یا انقباضات ناگهانی که گاهی می آیند و میروند میتواند منجر به درد شکمی شود. برخی از افراد مبتلا به IBS نیز در هنگام استرس و یا غذا خوردن افزایش بیش از حد انقباضات روده را تجربه می کنند .

• حساسیت

افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر نسبت به سایرین آستانه درد پایین تری به کشش روده ناشی از گاز یا مدفوع دارند .

• مشکلات سلامت ذهنی و روانی

مشکلاتی از قبیل اختلال حواس ٬ اضطراب ٬ افسردگی و اختلال پس از استرس تروماتیک (مجموعه ای علائم که در پی مواجهه با عامل فشار آسیب زای بسیار شدید پیدا می شود) در افراد مبتلا به این سندروم معمول است .

ارتباط بین این اختلالات و گسترش IBS نامشخص است. اختلالات گوارشی از قبیل IBS اغلب در افرادی که در گذشته مورد سوء استفاده های جسمی یا جنسی قرار گرفته اند گزارش شده است. محققان معتقند که در افرادی که مورد آزار قرار گرفته اند استرس های روانی آنها از طریق علائم فیزیکی نمود پیدا می کند .

• اسهال و استفراغ باکتریایی

در برخی از افرادی که اسهال و استفراغ باکتریایی دارند (عفونت یا ناراحتی شکمی و روده ای باکتریایی) نیز IBS دیده می شود. محققان بدرستی نمی دانند که چرا عفونت باکتریایی تنها در برخی از افراد منجر به IBS دیده می شود با این حال مشکلات روانی و ناهنجاری های پوششی دستگاه گوارش می تواند یک عامل زمینه ساز این سندروم باشد.

• رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO)

در حالت طبیعی باکتری های کمی در روده کوچک وجود دارد. SIBO افزایش و یا تغییر نوع باکتری های روده کوچک می باشد. این باکتری ها می توانند گاز اضافی تولید کرده و یا منجر به اسهال و کاهش وزن گردند. برخی از محققان معتقدند که SIBO می تواند منجر به IBS شود و بعضی از مطالعات نشان داده است که آنتی بیوتیک ها می توانند در درمان IBS موثر باشند . با این حال تحقیقات هنوز کامل نیست و اثبات ارتباط بین SIBO و سندروم روده تحریک پذیر مطالعات بیشتری می طلبد .

• مواد شیمیایی بدن

در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، سطح انتقال دهنده های عصبی (مواد شیمیایی داخل بدن هستند که سیگنال های عصبی و هورمون های معدوی و روده ای را انتقال می دهند) تغییر می یابد با این حال هنوز نقش این مواد شیمیایی در ایجاد سندروم روده تحریک پذیر نامشخص است. زنان جوان مبتلا به IBS اغلب علائم بیشتری در دوران قاعدگی خود دارند. علائم بیماری در دوران یائسگی زنان کاهش می یابد. این یافته ها نشان می دهد که هورمون های تولید مثل٬ نقش موثری را در افزایش علائم بیماری ایفا می کند.

• ژنتیک

این که آیا IBS ژنتیکی است یا خیر هنوز مشخص نیست. با این حال تحقیقات نشان داده است که IBS در افرادی که پیشینه ی خانوادگی از بیماری های گوارشی دارند شایعتر است. با این وجود٬علت می تواند زیست محیطی یا در نتیجه ی افزایش اگاهی از علائم بیماری های گوارشی باشد .

• حساسیت غذایی

در بسیاری از افراد مبتلا به IBS گزارش شده است که برخی از غذاها و نوشیدنی ها مانند غذاهای غنی از کربوهیدرات ها ، غذاهای ادویه دار و چرب ، قهوه ، و الکل می تواند سبب افزایش علائم بیماری شود. با این حال ، افراد مبتلا به حساسیت غذایی به طور معمول علائم بالینی آلرژی غذایی ندارد . محققان معتقدند که نشانه ها ممکن است در اثر جذب ضعیف قندها و اسیدهای صفراوی، که به شکستن چربی ها و دفع مواد زائد از بدن کمک می کند٬ باشد .

سندرم روده تحریک پذیر چگونه تشخیص داده می شود ؟

برای تشخیص سندرم روده تحریک پذیر ، یک پزشک عمومی معاینه بالینی انجام داده و شرح حال پزشکی کاملی از شما می گیرد . شرح حال پزشکی ممکن است شامل سوالاتی در مورد علائم ، سابقه خانوادگی اختلالات گوارشی ، عفونت ، داروها و وقایع استرس زا مربوط به زمان شروع علائم باشد. برای تشخیص سندرم روده تحریک پذیر ، علایم باید حداقل 6 ماه قبل شروع شده باشد و باید حداقل 3 روز در هر ماه برای 3 ماه گذشته رخ داده باشد . آزمایش های بیشتر معمولا مورد نیاز نیست ، هر چند پزشک ممکن است یک آزمایش خون برای تشخیص سایر مشکلات انجام دهد . تست های تشخیصی اضافی ممکن است بر اساس نتایج حاصل از آزمایش خون و برای افرادی که نشانه هایی مانند موارد زیر دارند مورد نیاز باشد :
• تب
• خونریزی از رکتوم
• کاهش وزن
• کم خونی از نوع وجود تعداد کم سلول های خونی در بدن، که باعث می شود اکسیژن کافی به بدن نرسد.
• سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ ، بیماری روده تحریک پذیر ، علائم طولانی مدت و پایداری که باعث تحریک پذیری و زخم در معده یا دستگاه گوارش می شود، و یا بیماری سلیاک (بیماری سیستم ایمنی که در آن فرد نمی تواند گلوتن و پروتئین موجود در گندم و جو را تحمل کند زیرا به پوشش روده کوچک اسیب می رساند و مانع از جذب مواد مغذی می شود).
آزمایشهای تشخیصی اضافی ممکن است شامل تست مدفوع ، تست بخش های پایینی دستگاه گوارش ، سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی باشد. کولونوسکوپی ممکن است برای افراد مسن تر از 50 سال جهت تشخیص احتمالی سرطان روده توصیه شود .

آزمایش مدفوع

  آزمایش مدفوع ، تجزیه و تحلیل یک نمونه مدفوع است. پزشک یک ظرف برای نگهداری مدفوع به فرد می دهد . نمونه پس از دریافت از مریض برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شود. پزشک ممکن است یک معاینه رکتال نیز جهت بررسی وجود خون در مدفوع انجام دهد. آزمایش مدفوع می تواند وجود انگل یا خون را در مدفوع نشان دهد .

.سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی انعطاف پذیر

 این آزمایش ها مشابه هستند، اما کولونوسکوپی به مشاهده راست روده و تمام روده بزرگ می پردازد، در حالی که یک سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر٬ بیشتر برای مشاهده راست روده استفاده می شود و کمتر به روده بزرگ می پردازد . این آزمایشات در یک بیمارستان و یا مرکز سرپایی توسط پزشک متخصص گوارش انجام می شود. برای هر دو آزمایش ، پزشک دستورالعمل هایی برای آمادگی روده ارائه می دهد که در منزل باید انجام شود. ممکن است از فرد خواسته شود یک رژیم غذایی مایع برای 1 تا 3 روز قبل از هر دو آزمایش داشته باشد. شب قبل از آزمایش ، فرد ممکن است نیاز به ملین داشته باشد و یک یا چند تنقیه نیز ممکن است شب قبل و در حدود 2 ساعت قبل از انجام آزمایش لازم باشد .

IBS چگونه درمان می شود ؟
اگر چه هیچ درمانی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد ، ولی علایم را میتوان با ترکیبی از موارد زیر کاهش داد:
• تغییر درعادات غذا خوردن ، رژیم غذایی و تغذیه
• داروها
• پروبیوتیک ها (پروبیوتیک ها به تحریک رشد باکتریهای مفید روده و یا به کاهش بیماری زایی میکروب های مضر کمک می کنند)
• درمان مشکلات روحی و روانی
رژیم غذایی و تغذیه
غذای پر حجم می تواند باعث دل درد و اسهال شود ، بنابراین خوردن غذاهای کم حجم در اغلب موارد، یا وعده های کوچک ترغذایی ، ممکن است به کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر کمک کند. وعده های غذایی کم چرب و دارای کربوهیدرات فراوان، مانند ماکارونی، برنج ، نان سبوس دار و غلات، میوه ها ، و سبزیجات نیز ممکن است در بهبود علائم موثر باشد .
برخی ازغذاهای خاص و نوشیدنی ها ممکن است در بعضی افراد علائم  IBSرا تشدید کند .مانند:
• غذاهای پرچرب
• شیر و فرآورده های شیری
• نوشیدنی با الکل یا کافئین
• نوشیدنی های با مقدار زیادی شیرین کننده های مصنوعی  به جای شکر
• غذاهایی که ممکن است باعث ایجاد نفخ شود مانند لوبیا و کلم
فیبر در رژیم غذایی افراد مبتلا به IBS می تواند یبوست را کاهش دهد ، اما ممکن است به کاهش درد کمکی نکند . فیبر باعث می شود تا مدفوعی نرم داشته باشید که براحتی در روده بزرگ حرکت کند. سازمان تغذیه و رژیم های غذایی ٬ مصرف 20 تا 35 گرم فیبر در روز را برای بزرگسالان توصیه میکند. فیبر ممکن است باعث ایجاد نفخ در برخی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر شود . افزایش تدریجی مصرف فیبر به اندازه 2 تا 3 گرم در روز ممکن است به کاهش نفخ کمک کند.

داروها
پزشک داروها را بر اساس علائم شخص را انتخاب می کند. از قبیل :

• مکمل های فیبر : ممکن است زمانی که افزایش فیبر در رژیم غذایی بی اثر است برای از بین بردن یبوست مکمل های غذایی توصیه شود .
• مسهل ها :یبوست را می توان با داروهای مسهل درمان کرد. مسهل ها در اشکال مختلف وجود دارند ، و پزشک می تواند به شما برای انتخاب نوع مسهل کمک کند.
• ضد اسهال ها: لوپیرامید برای کاهش اسهال در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر موثر است، گرچه درد ، نفخ و یا نشانه های دیگر را کاهش نمی دهد .
  لوپیرامید فرکانس مدفوع را کاهش می دهد و با کند کردن حرکت مدفوع از کولون٬ قوام مدفوع را بهبود می بخشد .
• ضد اسپاسم ها :ضد اسپاسم ها، از جمله هیوسین ، cimetropium ، و pinaverium  ٬ به کنترل اسپاسم عضلانی روده بزرگ و کاهش درد شکم  کمک می کند.
• دارو های ضد افسردگی :داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای ( TCAS ) و مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs) در دوزهای پایین می تواند به از بین بردن علائم IBS از قبیل درد شکمی کمک کند . در تئوری٬ TCAS  ها باید برای افراد مبتلا به IBS -D و SSRI ها برای افراد مبتلا به IBS -C با توجه به اثر در حرکات روده بهتر باشد ، اما این امر در مطالعات بالینی تایید نشده است .  TCAS  ها به افراد مبتلا به IBS با کاهش حساسیت به درد در دستگاه گوارش و همچنین عادی کردن حرکت دستگاه گوارش و ترشحات آن کمک می کند .
• پروبیوتیک ها:
  پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند ، معمولا باکتری ها، که به طور معمول در دستگاه گوارش یافت می شوند . مطالعات نشان داده است که پروبیوتیک ها ، مخصوصا Bifidobacteria  و ترکیبات پروبیوتیک ، هنگامی که در مقادیر زیاد به اندازه کافی مصرف شود سبب بهبود علائم IBS می گردد . اما هنوز هم تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. پروبیوتیک ها را می توان به صورت مکمل های غذایی، مانند کپسول ، قرص، پودر، و در بعضی از غذاها، مانند ماست یافت کرد.پزشک می تواند اطلاعات بیشتری مربوط به نوع و مقدار مناسب از پروبیوتیک ها را به منظور بهبود علائم سندرم روده تحریک پذیر به شما ارائه دهد.
  چگونه استرس روی IBS تاثیر می گذارد؟
  استرس می تواند اسپاسم روده بزرگ در افراد مبتلا به IBS را تحریک کند . در روده بزرگ تعداد زیادی عصب وجود دارد که آن را به مغز متصل می کند. این اعصاب کنترل انقباضات طبیعی روده بزرگ را به عهده دارند و در زمان های استرس زا سبب ایجاد دل درد می شوند. در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر ، روده بزرگ بیش از حد به استرس های حتی خفیف واکنش نشان می دهد. علائم IBS نیز می تواند سطح استرس فرد را افزایش می دهد . چند روش برای کنترل استرس عبارتند از :
  • انجام مدیتیشن جهت کاهش استرس و تمدد اعصاب
  • مشاوره و پشتیبانی
  • داشتن ورزش منظم نظیر پیاده روی یا یوگا
  • به حداقل رساندن زندگی پر استرس تا حد امکان
  • خواب کافی

10 درمان خانگی برای بیماری کرون