اطلاعات دارویی زالسیتابین

زالسیتابین یک مهار کننده ترنس کریپتاز معکوس است که علیه ویروس نقص ایمنی انسانی نوع 1 فعالیت دارد. در داخل سلول ها، زالسیتابین توسط آنزیم ها به متابولیت فعال خود که دی دئوکسی سیتیدین 5-تری فسفات (ddCTP) است، تبدیل می شود. ddCTP با DNA پلیمراز ویروس، به وسیله رقابت در استفاده از سوبسترای طبیعی دئوکسی سیتیدین 5-تری فسفات (dCTP)، تداخل ایجاد می کند.

به علت فقدان یک گروه 3-OH در dCTP، تشکیل پیوند 5 به 3 فسفودی استراز که برای طولانی شدن زنجیره DNA ضروری است، مهار  شده و منجر به خاتمه رشد DNA ویروس می شود.

زالسیتابین یک آنالوگ 2-دئوکسی سیتیدین است که از لحاظ دارویی مرتبط و از لحاظ ساختاری متفاوت با سایر مهارکننده های ترنس کریپتاز معکوس نوکلئوتیدی است. زالسیتابین از طریق رقابت با سوبسترای طبیعی dGTP و شرکت آن در DNA ویروسی، فعالیت آنزیم ترنس کریپتاز معکوس ویروس HIV-1  را مهار می کند.

جذب: به سرعت جذب می شود. حداکثر غلظت پلاسمایی در عرض 5/0 تا 2 ساعت ایجاد می شود.

فراهمی زیستی: 70-88%.

اتصال به پروتئین های پلاسما: کمتر از 4%

حجم توزیع: 0.304 تا 0.734 لیتر بر کیلوگرم

نیمه عمر: 1.2 تا 2 ساعت

متابولیسم: اساسا در کبد متابولیزه نمی شود. در داخل سلول ها زالسیتابین توسط آنزیم های سلولی فسفریله شده و به متابولیت فعال خود یعنی دی دئوکسی سیتیدین 5 تری فسفات تبدیل می شود.

حذف: عمدتا به شکل تغییر نیافته از طریق ادرار دفع می شود.

پاک سازی داروی زالسیتابین از بدن: 285 میلی لیتر بر دقیقه

درمان عفونت ناشی از ویروس تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن (HIV) به صورت ترکیبی با سایر داروهای ضد ویروس

• درمان عفونت HIV

بزرگسالان:

75/0 میلی گرم هر 8 ساعت.

 اگر دارو درمانی به علت بروز علائم نوروپاتی موقتا قطع شده بود، جهت شروع مجدد درمان: 375/0 میلی گرم هر 8 ساعت.

کودکان:

کمتر از 13 سال: 01/0 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن هر 8 ساعت. مصرف دارو برای نوزادان توصیه نشده است.

بیشتر از 13 سال: 75/0 میلی گرم هر 8 ساعت.

• دوز دارو در نارسایی کلیوی:

کلیرانس کراتینین 10 تا 40 میلی لیتر در دقیقه: 75/0 میلی گرم هر 12 ساعت

کلیرانس کراتینین کمتر از 10 میلی لیتر در دقیقه: 75/0 میلی گرم هر 24 ساعت

• دوز دارو در سالمندان:

دوز دارو در این افراد به علت کاهش عملکرد کبد، کلیه و قلب و همچنین مصرف همزمان با سایر داروها و بیماری ها، با احتیاط تعیین شود.

• کاهش اثر ضد ویروسی دارو در مصرف همزمان با : امتریسیتابین، لامیوودین
• افزایش ریسک آسیب کبدی در مصرف همزمان با : لفلونوماید و تری فلونوماید ، میپومرسن
• افزایش ریسک پانکراتیت در مصرف همزمان با : پنتامیدین

• نوروپاتی محیطی متوسط تا شدید گزارش شده است و بیشتر در بیماران مبتلا به عفونت پیشرفته HIV اتفاق می افتد. اگر زالسیتابین سریعا قطع شود، معمولا نوروپاتی به طور آهسته برگشت پذیر است. پس از قطع دارو ممکن است علائم نوروپاتی در ابتدا پیشرفت داشته باشد.
• زالسیتابین در بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی با احتیاط مصرف شود. تجویز زالسیتابین در بیماران مبتلا به نوروپاتی متوسط تا شدید ممنوع است.
• پانکراتیت (گاها کشنده) به ندرت گزارش شده است. بیماران مبتلا به پانکراتیت یا دارای علائم ابتلا به آن، شدیدا تحت نظر قرار گیرند. در بیماران دارای خطر ابتلا به پانکراتیت، افزایش غلظت سرمی آمیلاز، سوء مصرف الکل یا بیماران تحت رژیم غذایی تزریقی، سطح سرمی آمیلاز و غلظت تری گلیسرید کنترل شود.
• در صورتی که علائم بالینی (تهوع، استفراغ و درد شکمی) رخ داد، یا ناهنجاری در تست های آزمایشگاهی (افزایش آمیلاز وابسته به کاهش قند خون، افزایش غلظت تری گلیسرید، کاهش کلسیم سرمی) که نشان دهنده پانکراتیت است مصرف دارو سریعا قطع شود.
• واکنش های افزایش حساسیت (شوک آنافیلاکسی، کهیر بدون سایر علائم شوک آنافیلاکسی) در مصرف زالسیتابین گزارش شده است.
• زخم های دهانی شدید گزارش شده است. زخم های مری به ندرت دیده شده است. در صورتیکه زخم های مری به درمان های ویژه علیه عوامل عفونت زای فرصت طلب پاسخ ندهند، درمان با زالسیتابین موقتا باید قطع شود.
• آسیب بافت میوکارد قلب و نارسایی احتقانی قلبی گزارش شده است. در بیماران دارای سابقه آسیب میوکاردی و نارسایی احتقانی قلب احتیاط شود.
• بارداری: به خاطر کمبود مطالعات در مورد عوارض سمی روی جنین حیوانات، متخصصین مصرف دارو را در زنان باردار توصیه نمی کنند؛ مگر اینکه داروی جایگزین در دسترس نباشد.
• شیردهی: در مورد ترشح دارو در شیر مطالعات کافی انجام نشده است. در زنان شیرده مبتلا به HIV به دلیل خطر انتقال ویروس از شیر به نوزاد و همچنین احتمال ایجاد عوارض جانبی در نوزاد، مصرف دارو توصیه نمی شود.
• کودکان: ایمنی و تاثیر دارو در کودکان زیر 13 سال بررسی نشده است.
• سالمندان: در مورد اینکه دارو برای سالمندان بالای 65 سال اثری مشابه افراد جوان تر دارد یا نه، مطالعات کافی انجام نشده است. دوز دارو در این افراد به علت کاهش عملکرد کبد، کلیه و قلب و همچنین مصرف همزمان با سایر داروها و بیماری ها، با احتیاط تعیین شود.
• دارو به طور عمده توسط کلیه حذف می شود. بیماران سالمند ممکن است دچار نارسایی کلیوی باشند به همین دلیل در این افراد عملکرد کلیه باید بررسی شده و دوز دارو تنظیم شود.
• نارسایی کبدی: در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی، افزایش غلظت سرمی آنزیم های کبدی، سوء مصرف الکل و التهاب کبد احتیاط شود. در صورتی که تست های آزمایشگاهی و معاینات بالینی علائم سمیت کبدی را نشان دادند، مصرف دارو موقتا قطع شود. در بیماران دارای علائم خطرناک نارسایی کبدی احتیاط شود.
• نارسایی کلیوی: نیاز به تنظیم دوز دارد. مصرف دارو در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی خطرناک است. (کلیرانس کراتینین< 55 میلی لیتر در دقیقه).

• به بیماران باید توصیه شود که نوروپاتی محیطی مهم ترین آسیب سمی ناشی از زالسیتابین می باشد. باید سریعا علائم ناشی از آن (بی حسی، مور مور شدن و سوزش) را به پزشک خود گزارش دهند. تنظیم دوز ممکن است ضروری باشد.
• بیمار باید در مورد علائم اولیه پانکراتیت (تهوع، استفراغ و درد شکمی) و سمیت کبدی آگاه شود و در صورت پیشرفت علائم باید پزشک را مطلع کند.
• توزیع مجدد و تجمع چربی در بافت ها ممکن است رخ دهد، که اثرات طولانی مدت آن بر سلامتی مشخص نیست.
• اگر بیمار داروهای بدون نسخه، رژیم غذایی و داروهای گیاهی مصرف می کند، برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی یا وقوع همزمان سایر بیماری ها، پزشک را مطلع سازد.
• زنانی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند و یا به نوزاد خود شیر می دهند، به پزشک اطلاع دهند.
• مکمل های کلسیم، آلومینیوم، منیزیم و آهن باید حداقل با دو ساعت فاصله از زالسیتابین استفاده شوند.
• دارو با معده خالی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد غذا مصرف شود.