پنتامیدین Pentamidine
پنتامیدین یک داروی ضد پروتوزوآی موثر در درمان تریپانوزومیازیس و لیشمانیازیس و برخی عفونت های قارچی می باشد. پنتامیدین همچنین در درمان پنومونی ناشی از پنوموسیستیس در افراد مبتلا به ایدز نیز به کار می رود. این دارو ممکن است باعث ایجاد دیابت شیرین , آسیب سیستم اعصاب مرکزی و سایر عوارض سمی شود.
مکانیسم اثر
مکانیسم دقیق پنتامیدین کاملا مشخص نیست. به نظر می رسد که دارو با سنتز DNA, RNA ، فسفولیپیدها و پروتئین ها تداخل می کند.
فارماکودینامیک
پنتامیدین یک داروی ضد پروتوزوآ با ساختار دی آمیدین آروماتیک است که در برابر پنوموسیستیس کارینی نیز اثربخشی دارد. عملکرد دقیق داروی پنتامیدین ناشناخته است اما در مطالعات آزمایشگاهی بافت های پستانداران و آغازیان مشخص شده است که دارو با متابولیسمDNA, RNA ، فسفولیپیدها و پروتئین ها تداخل می کند .
فارماکوکینتیک
اطلاعات زیادی در مورد فارماکوکینتیک پنتامیدین در دسترس نیست.
جذب دارو از مجاری گوارشی ضعیف است و دارو عمدتا به صورت تزریقی استفاده می شود. حجم توزیع دارو مشخص نیست.
اتصال پروتئینی داروی پنتامیدین حدود 69 درصد و متابولیسم دارو کبدی است.
روش حذف پنتامیدین ادراری است و نیمه عمر آن در تجویز وریدی 5.8 ساعت و در تجویز عضلانی 7 تا 11 ساعت می باشد.
موارد مصرف پنتامیدین
پیشگیری و درمان پنومونی ایجاد شده بر اثر پنوموسیستیس ژیرووِسی پنومونیا (PCP) , تریپانوزومیازیس , لیشمانیوز پوستی , لیشمانیوز احشاییمقدار مصرف پنتامیدین
- پنومونی ناشی از پنوموسیستیس ژیرووِسی پنومونیا
عضلانی یا وریدی : 4 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یک بار در روز برای مدت 14 تا 21 روز
- پنومونی ناشی از پنوموسیستیس ژیرووِسی پنومونیا در بیماران مبتلا به HIV
وریدی : 4 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای مدت 21 روز (در صورت بروز سمیت, دوز روزانه به 3 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن کاهش یابد)
- تریپانوزومیا (بدون تایید FDA)
عضلانی یا وریدی : 4 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یک بار در روز برای مدت 7 تا 10 روز
موارد منع مصرف
حساسیت مفرط به این داروعوارض جانبی پنتامیدین
کاهش اشتها , سرفه , تهوع , راش پوستی , برونکو اسپاسم , سمیت کلیوی , افزایش عملکرد آنزیم های کبدیسرفه (فقط در فرم استنشاقی دارو)
تداخلات دارویی
ادفوویر , رانولازین , دیدانوزین , زالسیتابین , ساکویی ناویر | ساکیناویر , آمیودارون , پاپاورین , تاکرولیموس , دفراسیروکس , دفریپرون , سیرولیموس , سیزاپراید , فینگولیمود , کلوزاپین , آناگریلید , افاویرنز , میفه پریستون , پروکائین آمید , اسپارفلوکساسین , وندتانیب , دروپریدول , دولاسترون , سیدوفوویر , مگلومین کامپاند , اینوتوزوماب , اینداپامید , دوفتیلید , بپریدیل , آمی سولپراید , آرسنیک تری اکساید , پالیپریدون , ومورافنیب , فوسکارنت , جمتوزومب , گرپافلوکساسین , هالوفانترین , کاناگلیفلوزین , گلوکارپیداز , دیاتریزوات (آمیدوتریزوئیک اسید) , لنواتینیب , بداکیلین , یوتالامات , متاکولین , آیوکساگلات , انترکتینیب , کانابیدیولآمیودارون، آناگریلاید، سیزاپراید، سیتالوپرام، افاویرنز، فینگولیمود، میفپریستون، پاپاورین : افزایش فاصله QT کلوزاپین، دفریپرون : افزایش ریسک و یا شدت سمیت خونی
مواد حاجب داخل وریدی : افزایش ریسک نفروپاتی ناشی از مواد حاجب
دفراسیروکس : افزایش ریسک نارسایی کلیوی
تاکرولیموس، سیرولیموس : افزایش احتمال و شدت نارسایی کلیوی
• زالسیتابین : افزایش ریسک پانکراتیت
هشدارها
- افت فشارخون : کاهش شدید فشارخون که گهگاه ممکن است کشنده باشد حتی با تک دوز دارو احتمال دارد ایجاد شود. این اختلال ممکن است طی تزریق وریدی یا عضلانی روی دهد هرچند معمولا در تزریق وریدی سریع، احتمال بروز آن بیشتر است. طی تزریق و بعد از آن فشارخون بیمار باید به دقت تحت کنترل باشد.
- پنتامیدین ممکن است باعث افزایش فاصله QT و افزایش احتمال آریتمی تورسید دپوینت شود. این دارو نباید در بیماران با اختلالات هدایتی قلب و فاصله طولانی QT استفاده شود.
- مواردی از سندرم استیون جانسون طی درمان با پنتامیدین گزارش شده است.
- قلبی عروقی: به علت اینکه ممکن است دارو باعث کاهش یا افزایش فشارخون و آریتمی شود , بهتر است با احتیاط مصرف گردد.
- دیابت : احتمال افزایش قند خون و پانکراتیت وجود دارد بنابراین دارو باید با احتیاط در بیماران مبتلا به دیابت مصرف شود. علائم ممکن است ماه ها بعد از درمان ایجاد شود. قندخون طی درمان به صورت روزانه و بعد از آن به صورت دوره ای اندازه گیری شود.
- واکنش های محل تزریق ممکن است در تزریق پنتامیدین ایجاد شود. در صورت نشت دارو هنگام انفوزیون وریدی, محل دچار آسیب و نکروز می شود.
- اختلالات خونی : باید از مصرف پنتامیدین همراه با سایر داروهای تضعیف کننده مغز استخوان خودداری شود چرا که شدت تضعیف مغز استخوان را تشدید می کند. این دارو در بیماران مبتلا به اختلالات خونی مانند آنمی, لکوپنی و ترومبوسایتوپنی باید با احتیاط فراوان مصرف شود.
- در اختلالات کبدی و موارد هایپوکالمی با احتیاط فراوان مصرف شود.
- پانکراتیت : در مواردی که سابقه پانکراتیت یا بالا بودن آنزیم آمیلاز و لیپاز وجود دارد با احتیاط مصرف شود چراکه احتمال پانکراتیت حاد و کشنده وجود دارد. در صورت بروز علائمی از پانکراتیت نیز باید دارو به سرعت قطع شود.
- در اختلالات کلیوی با احتیاط مصرف شود.
نکات قابل توصیه
در صورت وجود هرکدام از موارد زیر قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت شود:
- سابقه آلرژی به پنتامیدین یا ترکیبات آن و آلرژی به سایر داروها و مواد غذایی و علائمی که ایجاد شده است ( راش پوستی, کهیر, خارش, اشکال در تنفس, سرفه, ادم صورت و زبان)
- دوره درمان باید کامل شود و از قطع دارو بدون تجویز پزشک خودداری شود.
- در صورت بروز علائم عفونت تنفسی طی درمان با این داروی پنتامیدین, با پزشک مشورت شود.
- تمامی داروهای مصرفی و بیماری های زمینه ای بیمار باید به اطلاع پزشک برسد.
- در خصوص بارداری و شیردهی و مصرف دارو در این دوران طبق نظر پزشک و بر اساس فواید در مقابل مضرات عمل شود.
- در صورت فراموش کردن یک دوز، دارو باید بلافاصله استفاده شود ولی اگر تا دوز بعدی زمان زیادی باقی نیست از دوز فراموش شده صرف نظر شده و برنامه عادی مصرف دارو ادامه یابد و دوز دارو 2 برابر نشود.
پرسش از دکتر داروساز