لیپیودول lipiodol
لیپیدول یک ماده حاجب تزریقی است. حاصل از ترکیب ید با اتیل استر اسیدهای چرب روغن دانه خشخاش است که عمدتا اتیل مونویدواستئارات و اتیل دی یدواستئارات است. ساختار دقیق آن شناخته شده نیست.
مکانیسم اثر لیپیودول
داروی لیپیدول به طور انتخابی در عروق توموری برای مدت طولانی باقی می ماند و برای عکس برداری اندام هایی نظیر کبد، ریه، معده و تیروئید استفاده می شود. باید 131 یا سایر عناصر تشعشع کننده بتا (Y-90 یا P-32) نشان دار شده است و می تواند دوز تشعشع زیادی را به تومورهای خاصی اعمال کند در حالی که کمترین آسیب را به بافت های سالم می رساند.
فارماکودینامیک
مطالعات کمی برای سرنوشت متابولیکی داروی لیپیدول در انسان و حیوان انجام شده است.اگرچه سرنوشت آن در آنژیوگرافی لنف سگ گزارش شده است.بعد از سه روز 25% از دارو در لنف ها باقی مانده است.50% توسط ریه ها بازیابی شده است و بقیه آن تقریبا به طور یکنواخت در کل بدن پخش شده است.دفع عمده ید آن به صورت ید غیر آلی در ادرار است.
فارماکوکینتیک
متابولیسم
به دنبال تجویز داخل شریانی این دارو در پارانشیم کبد نرمال انباشته می شود و توسط سلول های کوپفر کبدی فاگوسیتوز شده و توسط سیستم لنفاوی کبدی در مدت 2-4 هفته دفع می شود.
در کارسینوما هپاتوسلولار انباشت در تومورهای کبدی طولانی است و برای 4 هفته یا بیشتر باقی می ماند.موارد مصرف لیپیودول
کارسینوما هپاتوسلولارمقدار مصرف لیپیودول
لیپیدول در بزرگسالان
هیستروسالپینژوگرافی
لیپیدول با کنترل فلوئوروسکوپیک داخل حفره اندومتریال تزریق می شود.
مقادیر 2 میلی لیتری لیپیدول تا بازشدن لوله های رحمی تزریق شود.در صورت ناراحتی بیمار تزریق را قطع کنید.
بعد از 24 ساعت عکس برداری مجدد برای بررسی ورود دارو به حفره صفاقی انجام شود.
آنژیوگرافی لنف
آنژیوگرافی لنف یک طرفه برای اندام های فوقانی: 2-4 میلی لیتر
آنژیوگرافی لنف یک طرفه برای اندام های تحتانی: 6-8 میلی لیتر
آنژیوگرافی لنف پنیس: 2-3 میلی لیتر
آنژیوگرافی لنف سرویکس: 1-2 میلی لیتر
کارسینوما هپاتوسلولار
1.5-15 میلی لیتر را به اهستگی با بررسی همزمان رادیولوژیک تزریق کنید.
با بروز پس زدن یا رکود تزریق را قطع کنید.
دوز را به میزانی استفاده کنید که برای آشکارسازی کافی است.
دوز کل نباید بیش از 20 میلی لیتر شود.
لیپیدول در کودکان
آنژیوگرافی لنف
حداقل مقدار لازم برای آشکارسازی اندام هدف استفاده شود.
حداقل 1 میلی لیتر تا حداکثر 6 میلی لیتر طبق ناحیه مورد نظر تجویز شود.
بیش از 0.25 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تجویز نشود.موارد منع مصرف لیپیودول
پرکاری تیروئید , حساسیت شدید , تجویز وریدی ، عضلانی، داخل نخاعی یا زیرجلدی , آسیب های جسمی , خونریزی اخیر , هیستروسالپینژوگرافی , لنفوگرافی , مصرف داخل شریان کبدی** هیستروسالپینژوگرافی: بارداری، بیماری های حاد التهابی لگن، تحلیل سرویکس علامت دار، خونریزی داخل رحمی و اندوسرویتیکس در فاز قبل یا بعد از قاعدگی، تا 30 روز بعد از کورتاژ یا نمونه برداری سرویکس
** لنفوگرافی: شنت قلبی راست به چپ، بیماری ریوی پیشرفته، خونریزی یا آسیب بافتی، بیماری نئوپلاستیک پیشرفته همراه با انسداد ریوی، سابقه جراحی مختل کننده سیستم لنفاوی، اشعه درمانی نواحی مورد نظر
** مصرف داخل شریان کبدی: در محل هایی که مجاری صفراوی متسع شده است(مگر اینکه تخلیه صفراوی قبل از تزریق انجام شده باشد)
عوارض جانبی لیپیودول
عفونت , درد , اسهال , سرفه , تهوع , سردرد2 , استفراغ , تنگی تنفس , تب1 , پرکاری تیروئید , کم کاری تیروئید , آمبولی ریوی , نارسایی کلیوی , درد دهان , تنگی نفس , درد شکمی , راش , ترومبوفلبیت , آمبولی مغزی , واکنش شبه آنافیلاکسی , دیسترس تنفسی , حساسیت شدید (واکنش های آنافیلاکسی) , حساسیت شدید , زکام , التهاب تیروئید , ترومبوز عروق شبکیه , گرانولوما , ترومبوز ورید کبدی , سندرم دیسترس تنفسی حاد , واکنش جسم خارجی , تشدید بیماری های التهابی لگنی , کلاپس قلبی عروقی , التهاب لنفاوی , ادم یا تشدید ادم لنفاوی , یدیسم (سردرد، درد دهان یا حلق، زکام، راش) , تزریق داخل شریان کبدی , ایسکمی کبدی , اختلال آنزیم کبدی , کاهش موقت در عملکرد کبدی , کاهش مکانیسم های دفاعی کبد , عوارض عروقیدرماتیت حساسیتی لیپوگرانولوما که ترمیم محل بریدگی به تاخیر می افتد -
تداخلات دارویی لیپیودول
آتنولول , بتاکسولول , پروپرانولول , تیمولول , سوتالول , لابتالول , متوپرولول , کارودیلول , بیزوپرولول , آسبوتولول , لووبونولول , پیندولول , آلدسلوکین , اسمولول , پنبوتولول , نادولول , کارتئولول , لووبتاکسولول , نبیوولولهشدارها
آمبولی
ممکن است آمبولی در ریه، مغز یا سایر اندام های حیاتی رخ دهد.
آمبولی ریوی ممکن است فورا یا چندساعت تا چند روز بعد از تجویز عروقی سیستمیک غیرمستقیم یا داخل وریدی رخ دهد که موجب کاهش ظرفیت انتشار و جریان خون ریوی، سکته ریه، سندرم دیسترس تنفسی حاد یا مرگ می شود.
از تجویز در بیماران با نارسایی شدید ریوی، نارسایی قلبی-تنفسی یا بار قلبی سمت راست اضافی خودداری کنید.
حین تزریق بررسی های رادیولوژیک را انجام دهید.
بیشتر از دوز و سرعت توصیه شده تجویز نکنید.
حین لنفوگرافی برای کاهش خطر آمبولی ریوی را با رادیوگرافی تزریق داخل لنفاوی (علاوه بر وریدی) انجام دهید و فرآیند را در صورت مشاهده دارو در مجرای توراسیک یا انسداد لنفاوی قطع کنید.
واکنش های حساسیت شدید
واکنش های آنافیلاکسی یا شبه آنافیلاکسی همراه با علایم قلبی عروقی، تنفسی یا جلدی با شدت خفیف تا شدید و حتی مرگ با شیوع کم گزارش شده است.
در سابقه حساسیت به سایر داروهای حاجب یددار، آسم برونشیال یا اختلالات آلرژیک از مصرف این دارو خودداری کنید.
حین و حداقل 30 دقیقه پس از تجویز بیمار را از نظر علایم حساسیت شدید تحت نظر داشته باشید.
تشدید بیماری های مزمن کبدی
تجویز در داخل شریان کبدی ممکن است موجب تشدید بیماری مزمن کبدی شودکه شامل موارد زیر است:
افزایش فشارخون پورت و خونریزی واریسی به خاطرانسداد کانال های پورت داخل کبدی به دنبال باز کردن پیوندهای پیش سینوسی.
ایسکمی کبدی و افزایش آنزیم های کبدی، تب و دل درد
نارسایی کبدی و ایجاد آسیت و انسفالوپاتی
ترومبوز ورید کبدی، نارسایی کبدی برگشت ناپذیر و مرگ
عفونت و عوارض عروقی
اختلال عملکرد تیروئید
مواد حاجب یددار به خاطر داشتن ید آزاد می توانند موجب پرکاری یا کم کاری تیروئید در افراد مستعد بشوند.
بیماران مستعد افراد مبتلا به پرکاری تیروئید نهفته، تیروئید هاشیموتو و دارای سابقه رادیوتراپی تیروئید هستند.
لیپیدول می تواند تا چندین ماه در بدن باقی بماند بنابراین آزمایشات تشخیصی تیروئید تا دوسال بعد از آنژیوگرافی لنف می تواند متاثر شود.
با برداشت ید رادیواکتیو توسط بافت تیروئید تداخل دارد و آشکارسازی تیروئید را در سینتی گرافی مختل می کند و اثربخشی درمان با ید 131 را کاهش می دهد.
اُور دوز
موجب بروز عوارض مغزی، قلبی و تنفسی کشنده می شود.
دفعات بروز میکروآمبولی در چندین ارگان افزایش میابد.
فورا درمان علامتی را شروع کنید و عملکردهای حیاتی را پشتیبانی کنید.
هشدار شدید
صرفا برای تجویز داخل شریانی کبد، داخل رحمی و داخل لنفی است.
آمبولی مغزی یا ریوی به دنبال تزریق داخل عروقی نابجا یا نشت عروقی می تواند رخ دهد.
تزریق آهسته و همراه با بررسی رادیولوژیک باشد و از دوز توصیه شده بیشتر تجویز نشود.