اریتروپویتین Erythropoietin(Epoetin)
اریتروپویتین (اپوئتین) یک پروتئین دست ساز است که به بدن در تولید گلبول قرمز کمک می کند.در صورت وجود نارسایی کلیه یا مصرف بعضی داروها مقدار گلبول قرمز خون کاهش می یابد و آنمی بروز پیدا می کند.
مکانیسم اثر
اریتروپویتین باعث تحریک تولید گلبولهای قرمز می شود. اریتروپویتین با تحریک گیرنده های خود در سلولهای مادر مولد گلبولهای قرمز در مغز استخوان ، تکثیر و تمایز اریتروئید ها را تحریک می کند.
فارماکودینامیک
اریتروپویتین در درمان آنمی به کار می رود. این دارو باعث تحریک تولید گلبولهای قرمز می شود. داروی اریتروپویتین با تحریک گیرنده های خود در سلولهای مادر مولد گلبولهای قرمز در مغز استخوان ، تکثیر و تمایز اریتروئید ها را تحریک می کند.
فارماکوکینتیک
زمان لازم برای رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی از راه وریدی 15 دقیقه و از راه زیرجلدی 5 تا 24 ساعت است.بخش ناچیزی از دارو در گلبولهای قرمز و اندکی در کبد متابولیزه می شود.مقداری از دارو از طریق کلیه ها دفع می شود.پس از تزریق زیرجلدی اریتروپویتین زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی 5 تا 24 ساعت می باشد.، نیمه عمر حذفی اریتروپویتین پس از تزریق زیر جلدی اریتروپویتین برای درمان آنمی بیماران سرطانی تقریبا 16 تا 67 ساعت و پس از تزریق وریدی برای نارسایی مزمن کلیه تقریبا 4 تا 13 ساعت می باشد
موارد مصرف اریتروپویتین
درمان کم خونیمقدار مصرف اریتروپویتین
اپوئتین آلفا :
-- بیماران سرطانی:
بزرگسالان:
زیر جلدی 150 units/kg ، سه بار در هفته یا 40,000 units هر هفته تا هنگامیکه دوره شیمی درمانی کامل شود.
کودکان 5 تا 18 سال: وریدی هر هفته 600 units/kg .
-- بیماران دارای نارسایی کلیه مزمن :
بزرگسالان: وریدی یا زیر جلدی 50 تا 100 units/kg ، سه بار در هفته .
کودکان 1 ماه تا 16 سال دیالیزی: وریدی یا زیر جلدی 50 units/kg ، سه بار در هفته .
عوارض جانبی اریتروپویتین
تهوع , سردرد2 , بی خوابی , گیجی , استفراغ , تشنج , واکنش های حساسیتی , بثورات جلدی , افسردگی , احساس سرما , کهیر , خارش شدید , افزایش فشارخون , کاهش لکوسیت خون , قرمز شدن پوست , ادم , سرفه , تب1 , آمبولی ریوی , ترومبوز عمیق وریدی , کاهش وزن , درد عضلانی , استخوان درد , واکنش های محل تزریق , درد مفصل , عفونت قسمت بالایی دستگاه تنفسی , کاهش پتاسیم خون , افزایش قند خون , التهاب بافت موکوسی دهان , اشکال در بلع , ترومبوز عروقی , سکته قلبیهشدارها
ا- در حین درمان و قبل از شروع درمان با اریتروپویتین، مقدار اشباع شدن سرم از ترانسفرین و فریتین سرم ارزیابی شود.
2-اگر فریتین سرم از 100 mcg/L کمتر بود یا مقدار اشباع شدن سرم از ترانسفرین کمتر از 20% بود ، مکمل آهن تجویز شود.
3-هر هفته غلظت هموگلوبین خون اندازه گیری شود تا وقتیکه به مقدار ثابت برسد سپس حداقل هر ماه اندازه گیری غلظت هموگلوبین خون انجام شود.
4-کنترل دقیق فشار خون بخصوص در بیماران با سابقه بیماری های قلبی عروقی انجام گیرد.
5- بروز درد شبه میگرنی در هنگام مصرف اریتروپویتین می تواند علامت افزایش شدید و ناگهانی فشار خون باشد.
6- عوامل محرک ساخت اریتروپویتین(ESAs) احتمال بروز موارد ذکر شده را بالا می برد : مرگ، سکته قلبی ، حادثه عروق مغزی ، ترومبوز وریدی و پیشرفت یا عود مجدد تومور.
نکات قابل توصیه
1- اریتروپویتین برای تجویز وریدی یا زیر جلدی می باشد.
2-از تکان دادن شدید ویال محتوی اریتروپویتین خودداری کنید.
3-در هر بار ناحیه تزریق زیرجلدی را تغییر دهید.
4-در حین مصرف اریتروپویتین در صورت نیاز مکمل آهن مصرف شود.
5- در صورت بروز کمبود آهن ، مسمومیت با آلومینیوم و عفونت ، اثربخشی دارو بشدت کاهش می یابد.
فاطمه | 1399/11/22
سلام وقت بخیر وقتی شرایط نرماله ودرحال ورزش نیستیم یا دچار هیپوکسی نشدیم چجوری اریتروپویتین ترشح میشه؟
پاسخ خانم دکتر دنیایی:
با سلام سنسورهای اکسیژن در کلیه که اخیرا از نوع پروتئین هم تشخیص داده شده اند میزان اکسیژن خون را تشخیص داده و بر مبنای آن ترشح اریتروپوئتین از کلیه انجام می شود. در این بین O2 capacity، O2saturation، و O2 affinity توسط این سنسورها چک می شود
علی بحرانی | 1398/06/21
اقای دکتر وقت بخیر،برای فعالیت ورزشی در ارتفاع چند ساعت قبل از فعالیت باید تزریق زیر جلدی صورت گیرد،با تشکر
پاسخ آقای دکتر جلیلی:
با سلام و تشکر
اریتروپویتین یک هورمون است که با تاثیر بر سلول های مغز استخوان سبب تحریک تولید گلبول قرمز می شود و این فرایند یک فرایند زمان بر است و حداقل بین 2 تا 6 هفته طول می کشد تا میزان هموگلوبین خون افزایش یابد.