اطلاعات دارویی لاکتولوز

لاکتولوز در روده باریک جذب نمی شود و به صورت دست نخورده وارد کولون می شود. در آنجا توسط باکتری های فلور طبیعی روده تخمیر شده و به اسیدهای آلی مانند اسید لاکتیک و اسید فرمیک تبدیل می شود. این فرآیند باعث کاهش pH کولون و ایجاد محیط اسیدی می شود که هم حرکت روده را تحریک می کند و هم جذب آمونیاک را کاهش می دهد. محیط اسیدی باعث تبدیل آمونیاک (NH₃  ) به یون آمونیوم (NH₄⁺) می شود که نمی تواند از دیواره روده جذب شود و در نتیجه با مدفوع دفع می گردد. به این ترتیب، لاکتولوز علاوه بر اثر ملین، یک ابزار درمانی مؤثر برای کاهش بار نیتروژن در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کبدی محسوب می شود.

لاکتولوز به عنوان ملین اسموتیک، آب را به درون لومن روده می کشد و باعث حجم دهی به مدفوع و تحریک حرکات روده می شود. در دوزهای پایین، عمدتاً برای درمان یبوست استفاده می شود؛ اما در دوزهای بالاتر، اسیدی شدن محیط روده ای بیشتر شده و اثر ضدآمونیاکی آن افزایش می یابد، که برای بیماران مبتلا به انسفالوپاتی کبدی حیاتی است. شروع اثر دارو ممکن است از ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از شروع مصرف باشد و پاسخ بالینی بسته به دوز و وضعیت بیمار متغیر است.

لاکتولوز پس از مصرف خوراکی جذب نمی شود و در روده باریک تغییر نیافته باقی می ماند. حدود ۳ تا ۴ ساعت پس از ورود به کولون، توسط باکتری ها تخمیر می شود. متابولیت های حاصل از این فرآیند وارد چرخه سیستمیک نمی شوند و اثرات دارو عمدتاً در سطح روده اعمال می شود. مقدار ناچیزی از دارو ممکن است در مدفوع باقی بماند. به دلیل عدم جذب سیستمیک، لاکتولوز فاقد اثرات سیستمی گسترده است.

لاکتولوز در درمان یبوست مزمن یا متناوب، به ویژه در سالمندان یا بیمارانی که به داروهای ملین دیگر پاسخ نمی دهند، مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد دیگر و بسیار مهم آن در درمان و پیشگیری از انسفالوپاتی کبدی است، که در نتیجه تجمع آمونیاک در بیماران مبتلا به سیروز کبدی یا نارسایی کبدی رخ می دهد. لاکتولوز با کاهش آمونیاک خون، به بهبود وضعیت روانی و پیشگیری از کما کمک می کند.

در درمان یبوست، دوز اولیه در بزرگسالان ۱۵ تا ۳۰ میلی لیتر در روز است که می تواند بر اساس پاسخ بیمار تنظیم شود. در کودکان، دوز بر اساس سن و وزن تنظیم می شود ( بین ۵ تا ۱۵ میلی لیتر در روز). در درمان انسفالوپاتی کبدی، دوزهای بالاتری بین ۳۰ تا ۵۰ میلی لیتر، سه تا چهار بار در روز تجویز می شود تا بیمار روزانه دو تا سه بار اجابت مزاج داشته باشد. هدف از درمان انسفالوپاتی، تنظیم دفعات اجابت مزاج و نه فقط رفع یبوست است.

در اغلب بیماران، لاکتولوز به خوبی تحمل می شود، اما عوارضی نیز ممکن است ایجاد شود. نفخ شکم، باد روده، درد شکمی و اسهال شایع ترین عوارض دارو هستند که به ویژه در دوزهای بالا بیشتر بروز می کنند. مصرف بیش ازحد ممکن است موجب از دست دادن آب و الکترولیت، به ویژه سدیم و پتاسیم شود. در موارد نادر، تهوع و استفراغ نیز گزارش شده اند. تحمل بدن معمولاً پس از چند روز مصرف بهتر می شود.

لاکتولوز به دلیل عدم جذب سیستمیک، تداخلات دارویی قابل توجهی ندارد. با این حال، در صورت مصرف همزمان با سایر ملین ها، خطر اسهال و اختلالات الکترولیتی افزایش می یابد. همچنین، در بیماران تحت درمان با داروهای تأثیرگذار بر تعادل اسید–باز یا الکترولیت ها، نیاز به پایش دقیق وضعیت بالینی وجود دارد.

در مصرف لاکتولوز برای بیماران مبتلا به دیابت باید دقت شود، چرا که دارو حاوی قندهایی مانند گالاکتوز و لاکتوز است. در مصرف طولانی مدت یا دوز بالا، به ویژه در انسفالوپاتی، باید سطح الکترولیت ها، هیدراتاسیون و اسید–باز بدن کنترل شود. در صورت بروز اسهال شدید، ممکن است نیاز به کاهش دوز یا توقف موقت دارو باشد. در نوزادان یا سالمندان، استفاده از لاکتولوز باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک باشد.

لاکتولوز را می توان با غذا یا بدون غذا مصرف کرد، ولی مصرف آن با مایعات به تحمل بهتر کمک می کند. در صورتی که طعم شیرین آن آزاردهنده باشد، می توان آن را با آب یا آب میوه رقیق کرد. شروع اثر دارو ممکن است تا ۴۸ ساعت طول بکشد، بنابراین بیمار نباید انتظار پاسخ فوری داشته باشد. برای حفظ اثربخشی و کاهش نفخ، توصیه می شود دوز دارو به تدریج افزایش یابد.

لاکتولوز از نظر ایمنی در دوران بارداری در رده B قرار دارد. این دارو جذب سیستمیک ندارد و به طور کلی برای استفاده در بارداری بی خطر تلقی می شود. با این حال، در صورت یبوست مزمن یا انسفالوپاتی، تجویز آن باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد.

از سایر ملین های اسموتیک یا غیرتحریکی می توان به پلی اتیلن گلیکول (PEG ) ، سوربیتول و منیزیم هیدروکسید اشاره کرد. در درمان انسفالوپاتی کبدی، علاوه بر لاکتولوز، برخی آنتی بیوتیک های خاص مانند ریفاکسیمین نیز استفاده می شوند که از طریق کاهش باکتری های مولد آمونیاک عمل می کنند.